Trĩ ngoại là bệnh lý thuộc vùng hậu môn trực tràng, hình thành do rất nhiều nguyên nhân. Bệnh có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng xấu đến đường tiêu hóa nếu không được can thiệp kịp thời và đúng cách.

Bệnh trĩ ngoại

Bệnh trĩ ngoại là tình trạng hình thành búi trĩ ở dưới lớp da xung quanh hậu môn, thường gây đau đớn, chảy máu do tắc mạch và ngứa cho bệnh nhân.

Trĩ ngoại chia thành trĩ ngoại búi (1, 2, 3 búi) hay hết vòng hậu môn. Gần ba trong số bốn người trưởng thành thỉnh thoảng sẽ bị bệnh trĩ.

Mặc dù trĩ ngoại dễ nhận biết hơn, nhưng dễ bị nhầm với bệnh trĩ nội có sa búi trĩ. Hơn nữa, với tâm lý xấu hổ vì bệnh tế nhị và chủ quan trĩ ngoại càng ngày trở nên phổ biến, dễ mắc và dễ tái phát hơn cả.

Bệnh ít nguy hiểm đến tính mạng nhưng gây nhiều bất tiện cho người bệnh trong sinh hoạt hàng ngày, ảnh hưởng tới sức khỏe tinh thần và khả năng lao động của người bệnh.

Nguyên nhân gây ra bệnh trĩ ngoại

Những thói quen hoặc tác động hàng ngày làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh trĩ, đó là:

• Thói quen ngồi nhiều, đứng lâu, ít vận động, mang vác nặng
• Táo bón kéo dài: Táo bón, tức là phân khô cứng gây khó đi cầu. Khi đó phải rặn nhiều gây tăng áp lực tĩnh mạch trĩ kéo dài, đồng thời sẽ làm cho cơ vòng thắt hậu môn cũng giãn ra theo, dẫn tới bệnh trĩ.
• Thói quen ăn uống thiếu chất xơ, nhiều đồ cay nóng như rượu, bia, ớt hạt tiêu,… gây táo bón và giãn phình tĩnh mạch trĩ (thấp nhiệt), và dẫn tới bệnh trĩ.
• Một số thói quen vô tình mỗi ngày như ngồi xổm, rặn khi đi cầu , quan hệ đồng tính nam,…
• Một số người mắc bệnh toàn thân như rối loạn tiêu hóa, bệnh hô hấp (hen phế quản, viêm phế quản, giãn phế quản),…. Theo đông y, các bệnh này đều gây khí yếu và dẫn tới bệnh trĩ.
• Phụ nữ mang thai và sau sinh đẻ: Khi có thai thì dễ bị táo bón, sức khỏe yếu hơn, đồng nghĩa là hệ thống tĩnh mạch cũng yếu hơn. Thai càng lớn sẽ càng chèn ép đồng thời gây cản trở lưu thông máu trở về tĩnh mạch chủ dưới. Hai yếu tố này gây nên và gia tăng bệnh trĩ ở phụ nữ mang thai. Khi sinh đẻ tự nhiên, động tác rặn đưa thai ra ngoài sẽ vô tình gây tăng áp lực tĩnh mạch trĩ quá mức cũng làm nặng thêm bệnh trĩ.

Những dấu hiệu của bệnh trĩ ngoại

Các triệu chứng của trĩ ngoại có xu hướng khác nhau tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh. Một số triệu chứng bệnh trĩ ngoại có thể bao gồm:

Dấu hiệu trĩ ngoại nhẹ

• Đi ngoài ra máu đỏ tươi.
• Có cảm giác mót rặn, tức ở hậu môn.
• Tình trạng đau rát hậu môn xuất hiện nhiều trong và sau khi đi tiêu hoặc đau rát hậu môn âm ỉ cả ngày, đặc biệt là khi ngồi.
• Đi tiêu thấy búi trĩ sa ra ngoài hậu môn.
• Ngứa xung quanh hậu môn hoặc khu vực trực tràng.

Dấu hiệu trĩ ngoại nặng

• Hậu môn xuất hiện các mô trông như thịt thừa.
• Búi trĩ màu đỏ, bên trong chứa nhiều mạch máu.
• Hậu môn luôn nóng rát.
• Búi trĩ phình to, thường có màu xanh tím.
• Búi trĩ huyết khối gây đau đớn và rất dễ bị vỡ khi cọ xá.

Bệnh trĩ ngoại phân biệt với bệnh trĩ nội ở vị trí của búi trĩ. Cụ thể, trĩ nội hình thành búi trĩ bên trong thành trực tràng, thường không gây đau nhưng gây chảy máu khi đi đại tiện. Trong khi đó bệnh trĩ ngoại có búi trĩ nằm ở ngoài hậu môn, có xu hướng gây đau nhiều hơn trĩ nội. Một người có thể mắc cả trĩ nội và trĩ ngoại.

Biến chứng của bệnh trĩ ngoại

Nếu bệnh trĩ ngoại không được điều trị kịp thời, đúng cách, tình trạng trĩ nặng có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sinh hoạt và sức khỏe của người bệnh như:

• Thiếu máu: Một trong những vấn đề thường gặp nhất của bệnh trĩ nói chung là chảy máu hậu môn. Tình trạng chảy máu hậu môn thường xuyên có thể gây thiếu máu, dẫn đến chóng mặt, mệt mỏi, khó tập trung, ảnh hưởng đến năng suất làm việc của người bệnh…
• Trĩ sa nghẹt: Khi búi trĩ thò ra ngoài hậu môn, sưng to, căng đỏ thì người bệnh rất sợ đẩy vào trong vì rất đau. Tình trạng này có thể gây tắc nghẽn mạch máu, dẫn đến biến chứng hoại tử búi trĩ.
• Tắc mạch: Khi tình trạng tắc nghẽn mạch máu xảy ra sẽ rất dễ hình thành cục máu đông bên trong búi trĩ. Biến chứng này không chỉ gây đau đớn mà còn có thể dẫn đến hoại tử.
• Viêm loét, nhiễm trùng: Vì các búi trĩ thò ra bên ngoài hậu môn, bị cọ xát nên rất dễ gây viêm da quanh hậu môn. Khi có loét hoặc hoại tử búi trĩ, vết thương sẽ dễ tiếp xúc với phân và vi trùng dẫn đến nhiễm trùng.

Các biến chứng khác có thể gặp như: Ung thư hậu môn, ung thư đại tràng, bệnh viêm ruột, Áp xe xung quanh hậu môn,…

Cách điều trị trĩ ngoại

Giảm triệu chứng

Giảm đau và ngứa vùng hậu môn

• Tắm nước ấm: Ngâm hậu môn trong bồn tắm (chậu tắm) với một ít nước ấm trong khoảng 20 phút/lần, thực hiện 2 – 3 lần/ngày, nhất là sau mỗi lần đi đại tiện. Sau đó, lau khô nhẹ nhàng vùng hậu môn bằng vải hoặc khăn mềm, không chà xát vùng hậu môn.
• Bôi kem: Một số loại kem bôi có thể giảm triệu chứng đau, ngứa do bệnh trĩ gây ra. Bệnh nhân có thể sử dụng kem bôi theo đúng chỉ định của bác sĩ.
• Chườm đá: Đặt một túi nước đá, chườm nhiều lần mỗi ngày lên vùng bị trĩ để giảm đau, sưng trong quá trình điều trị trĩ ngoại.

Giảm các triệu chứng khó chịu

• Ngồi xổm khi đi vệ sinh: Tư thế đi vệ sinh tốt cho người bệnh trĩ là ngồi xổm (có thể đặt chân lên mặt bồn cầu). Tư thế này giúp trực tràng tống phân ra ngoài thuận tiện hơn.
• Sử dụng đệm: Ngồi lên đệm thay vì bề mặt cứng sẽ giảm sưng cho người bị bệnh trĩ, hạn chế hình thành các búi trĩ mới.
• Giữ hậu môn sạch sẽ: Người bệnh trĩ ngoại nên vệ sinh hậu môn sạch sẽ hằng ngày bằng nước ấm và xà phòng dịu nhẹ, sau đó lau khô hoặc dùng máy sấy thổi nhẹ để làm khô.
• Chọn quần lót bằng vải cotton: Mặc quần lót bằng vải cotton rộng sẽ giúp khu vực hậu môn thông thoáng, không gây áp lực lên búi trĩ, tránh làm bệnh trĩ nặng hơn.

Dùng thuốc điều trị trĩ ngoại

Dùng thuốc Tây y

• Sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn: Ibuprofen hoặc Acetaminophen,…
• Thuốc bôi trĩ: Hydrocortisone, Cotripro, Titanoreine,…
• Thuốc giảm ngứa tại chỗ: Kem Hydrocortisone
• Thuốc khác: Thuốc đặt hậu môn, thuốc chống táo bón, thuốc làm mềm phân,…

Các thuốc uống dạng viên có tác dụng tăng tính thẩm thấu, tăng độ vững bền thành mạch, giúp giảm sưng, phù nề, cầm máu và co búi trĩ. Thuốc đặt hoặc thuốc bôi có tác dụng tại chỗ: giảm đau, giảm ngứa, sát trùng, chống viêm.

Khi sử dụng thuốc điều trị trĩ ngoại, cần tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ. Nguyên nhân vì ngoài điều trị bệnh trĩ, còn cần điều trị các bệnh liên quan gây trĩ, cần dùng thuốc trị táo bón, bệnh đường ruột, thuốc kháng viêm, giảm đau,… để đảm bảo thu được hiệu quả điều trị tốt.

Dùng thuốc Đông y

Bài thuốc từ lá cây bỏng

Lá bỏng có tác dụng hoạt huyết, tiêu viêm, tiêu độc và kháng khuẩn. Lá bỏng cũng có khả năng khắc phục được chứng đại tiện ra máu. Bệnh nhân trĩ ngoại có thể áp dụng 2 cách trị trĩ bằng lá bỏng như sau:

• Cách 1: Rửa sạch 6g lá bỏng + 6g rau sam, sắc uống hằng ngày
• Cách 2: Rửa sạch 30g lá bỏng + 10g lá trắc bá + 10g cỏ nhọ nồi + 10g ngải cứu, sắc lấy nước uống hằng ngày.

Bài thuốc từ rau diếp cá

Diếp cá có khả năng kháng viêm và kháng khuẩn, là cây thuốc quen thuộc trong điều trị trĩ. Có 2 cách điều trị trĩ ngoại với rau diếp cá như sau:

• Cách 1: Ăn sống lá diếp cá thay rau; xay diếp cá uống nước ép hoặc nhai sống rồi đắp bã vào hậu môn;
• Cách 2: Dùng 30 – 40g lá diếp cá tươi hoặc khô, rửa sạch, ngâm với nước muối pha loãng. Sau đó, cho lá diếp cá vào nồi đun sôi với nước trong 15 phút, đợi nước bớt nóng thì dùng xông và rửa hậu môn. Cuối cùng, rửa lại bằng nước sạch và lau khô hậu môn.

Khi áp dụng các bài thuốc Đông y để điều trị trĩ ngoại, người bệnh cần tuân thủ đúng chỉ dẫn của người kê thuốc, kiêng khem trong sinh hoạt, dinh dưỡng cho phù hợp.

Can thiệp ngoại khoa

Hiện có nhiều phương pháp ngoại khoa điều trị bệnh trĩ gồm: chích xơ, đốt, thắt dây thun, phẫu thuật cắt trĩ, phẫu thuật Longo,… Tuy nhiên, với trĩ ngoại, chỉ nên áp dụng phẫu thuật cắt trĩ vì hậu môn là vùng có nhiều cơ quan thụ cảm nên nếu áp dụng các phương pháp can thiệp ngoại khoa khác thì sẽ gây đau đớn nhiều trong một thời gian dài sau mổ.

Lưu ý

Bệnh trĩ ngoại không được khuyên nên điều trị bằng phẫu thuật, trừ khi bệnh đã tiến triển đến giai đoạn cuối, bị nhiễm trùng, sưng tấy, thậm chí lở loét,… Khi phẫu thuật phải tuân thủ đúng những nguyên tắc quan trọng gồm:

• Cắt bỏ từng búi trĩ và phần da niêm mạc phủ bên trên
• Bảo tồn lớp cơ thắt trong nằm ở bên dưới
• Sau khi cắt trĩ, 2 mép vết thương có thể khâu đóng hoặc để hở: Khâu đóng theo chiều dọc nếu búi trĩ nhỏ; khâu đóng theo chiều ngang nếu búi trĩ lớn hoặc trĩ vòng.

Chế độ sinh hoạt và ngừa bệnh

Thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến của bệnh

Chế độ sinh hoạt

• Ngâm hậu môn bằng nước ấm có hoặc không pha muối hoặc betadin. Làm sạch hậu môn nhẹ nhàng sau khi đi tiêu, thường bằng cách sử dụng khăn ướt hoặc miếng bông.
• Rửa vết mổ hàng ngày tại cơ sở y tế.
• Bệnh nhân nên tập thể dục, hạn chế các công việc nặng nhọc, các tác động mạnh làm tăng áp lực trong ổ bụng, tránh ngồi lâu, tránh đứng nhiều.

Chế độ dinh dưỡng

• Ăn uống nhiều chất xơ, dễ tiêu (rau, chuối, khoai tây,…) giúp ngăn ngừa táo bón và làm giảm triệu chứng của bệnh trĩ.
• Uống nhiều nước.
• Cữ ăn chất cay (tiêu, ớt).
• Không uống rượu bia.

Phương pháp phòng ngừa trĩ ngoại hiệu quả

Cách tốt nhất để ngăn ngừa bệnh trĩ là giữ cho phân của bạn mềm để chúng dễ dàng đi qua. Để ngăn ngừa bệnh trĩ và giảm các triệu chứng của bệnh trĩ, hãy làm theo các mẹo sau:

• Hạn chế đứng lâu, ngồi lâu: Nghỉ ngơi giữa giờ khoảng 15 phút sau 45 phút làm việc, nằm gác chân cao.
• Tham gia hoạt động thể chất thường xuyên.
• Tập thói quen đi cầu mỗi ngày đúng giờ nhất định (1 lần/ngày).
• Ăn nhiều rau quả tươi và chất xơ (như trái cây tươi, rau, bánh mì nguyên hạt và ngũ cốc) tránh táo bón. Uống nhiều nước. Uống sáu đến tám ly nước và các chất lỏng khác (không phải rượu) mỗi ngày để giúp phân mềm.
• Vệ sinh tốt vùng hậu môn.
• Đừng căng thẳng khi cố gắng đi đại tiện. Dành khoảng thời gian ngắn nhất có thể để ngồi trong nhà vệ sinh.