Thoái hóa khớp là dạng viêm khớp phổ biến, trình trạng này xảy ra khi lớp sụn bảo vệ đệm các đầu xương của bị hư hại, tổn thương. Bệnh thường gặp ở người cao tuổi, nếu không điều trị kịp thời có thể ảnh hưởng đến sinh hoạt, về sau sẽ gây những biến chứng nặng nề.

Thoái hóa khớp là gì?

Sụn khớp được xem là lớp đệm bao phủ bề mặt xương, cấu tạo từ tế bào sụn và chất căn bản. Khớp giúp các chi, cột sống di động hàng ngày mà không bị tổn thương. Đó là nhờ sụn khớp và dịch khớp làm giảm sự ma sát giữa hai đầu xương gắn nhau ở khớp.

Thoái hóa khớp là tình trạng tổn thương sụn khớp và xương dưới sụn, kèm theo phản ứng viêm, giảm thiểu lượng dịch khớp. Bình thường sụn khớp sẽ rất trơn láng và giúp các đầu xương tại khớp có thể hoạt động dễ dàng mà không cọ xát vào nhau. Khi mắc bệnh, lớp sụn này trở nên mỏng đi hoặc thậm chí mất đi hoàn toàn. Do đó, các đầu xương sẽ cọ xát vào nhau, gây đau, sưng và hạn chế vận động. Qua thời gian, khớp sẽ bị mất đi hình dáng bình thường.

Các vị trí khớp dễ bị thoái hóa thường gặp là:

• Thoái hóa khớp gối
• Thoái hóa khớp háng
• Thoái hóa khớp cùng chậu
• Thoái hóa khớp cổ tay, bàn tay
• Thoái hóa khớp cổ chân
• Thoái hóa đốt sống cổ

Thoái hóa khớp gối

Thoái hóa khớp gối là tình trạng thường gặp nhất, xảy ra khi lớp sụn bao bọc khớp gối bị hao mòn, rách hoặc tiêu biến. Phần xương khớp gối không còn được lớp sụn bảo vệ chà xát lên nhau gây đau đớn, viêm sưng hạn chế trong di chuyển. Trong nhiều trường hợp, viêm khớp do thoái hóa thúc đẩy các gai xương trên khớp gối hình thành dẫn đến bệnh gai khớp gối và làm trầm trọng hơn.

Thoái hóa khớp háng

Những bệnh nhân gặp tình trạng khớp háng bị thoái hóa thường sẽ đi lại khó khăn. Ở giai đoạn đầu của bệnh thường khó chẩn đoán vì cơn đau có thể xuất hiện ở các vị trí khác nhau, bao gồm háng, đùi, mông hoặc đầu gối. Cơn đau có thể nhói và buốt hoặc có thể đau âm ỉ và phần hông thường cứng

Thoái hóa khớp cùng chậu

Các triệu chứng dễ gặp nhất khi bị viêm khớp cùng chậu thường là đau thắt lưng, hông, cảm giác tê bì chân khi ngồi lâu một tư thế, mệt mỏi. Viêm thoái hóa khớp cùng chậu là tình trạng viêm khớp, sưng đau ở khớp nối xương cụt nằm dưới cột sống thắt lưng và xương cánh trên. Người bệnh có thể bị ở 1 khớp hoặc cả 2 khớp cùng chậu.

Thoái hóa khớp cổ tay, bàn tay

Thoái hóa các khớp ở bàn tay, cổ tay thường gặp ở người lớn tuổi. Lúc này, lượng máu được cung cấp để nuôi dưỡng vùng khớp nói chung và khớp bàn tay, ngón tay bị suy giảm gây ra tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng ở các sụn, giảm sức chịu lực trước tác động liên tục và hàng ngày lên khớp.

Thoái hóa khớp cổ chân

Viêm khớp thoái hóa cổ chân thường hay thường gặp ở người trên 40 hoặc có công việc sử dụng nhiều đến cổ chân như vận động viên, cầu thủ bóng đá… Bệnh tiến triển chậm, với các triệu chứng ban đầu mơ hồ, khó nhận biết. Ở giai đoạn nặng, người bệnh sẽ cảm thấy đau vùng khớp cổ chân, cảm giác nặng nề và kém linh hoạt khi vận động. Những cơn đau nhói đến khi người bệnh gắng sức hoặc tác động trực tiếp vào vùng khớp bị tổn thương.

Thoái hóa đốt sống cổ

Thoái hóa đốt sống cổ gây đau cổ hoặc thắt lưng. Các gai xương hình thành dọc theo cột sống khớp (gai cột sống) có thể kích thích các dây thần kinh cột sống, gây đau dữ dội, tê và ngứa ran ở các bộ phận bị ảnh hưởng của cơ thể.

Nguyên nhân gây thoái hóa khớp

Thoái hóa các khớp trong cơ thể có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân như: 

Tuổi tác

• Các khớp bị thoái hóa có liên quan mật thiết đến độ tuổi. Bởi tuổi tác càng cao, quá trình lão hóa tự nhiên càng diễn ra mạnh mẽ. Lúc này, hệ xương khớp cũng chịu nhiều ảnh hưởng, suy yếu dần và bắt đầu thoái hóa. Theo thời gian, lớp sụn khớp sẽ bị hao mòn, có thể bị nút hoặc tiêu biến, khiến các đầu xương cọ xát vào nhau và gây ra triệu chứng đau nhức.

Chấn thương

• Chấn thương ở khớp do luyện tập thể thao quá độ, tai nạn… sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình thoái hóa diễn ra nhanh hơn. Tham khảo phương pháp phòng tránh chấn thương thể thao

Béo phì

• Thừa cân (béo phì) gây nhiều áp lực lên các khớp trên cơ thể, đặc biệt là khớp gối và cột sống lưng. Sự căng thẳng này nếu kéo dài sẽ khiến các khớp bị tổn thương và thoái hóa.

Tính chất công việc hay lặp đi lặp lại

• Làm việc nặng nhọc về tay chân, sử dụng khớp quá độ, lặp đi lặp lại một động tác sẽ làm tăng nguy cơ thoái hóa sụn khớp.

Di truyền

• Khớp bị thoái hóa còn có thể do di truyền. Những người có người thân bị thoái hóa khớp sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn so với người bình thường.

Một số nguyên nhân khác

• Sinh hoạt sai tư thế như ngồi, nằm hay cúi gập người sai cách; khuân vác vật nặng thường xuyên; ngồi hoặc đứng lâu một chỗ, ít vận động.
• Chế độ ăn uống không khoa học, không bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng, đặc biệt là thiếu canxi, glucosamine và chondroitin.
• Mắc các bệnh lý khác như loãng xương, nhiễm trùng khớp, viêm khớp dạng thấp… cũng làm tăng tỷ lệ thoái hóa các khớp.
• Dị tật khớp bẩm sinh.

Triệu chứng viêm khớp thoái hóa

Các biểu hiện trong thoái hóa khớp thường phát triển chậm và mức độ tăng nặng hơn theo thời gian, các dấu hiệu thường gặp nhất bao gồm:

• Đau nhức: Các khớp bị ảnh hưởng có thể bị đau trong hoặc sau khi vận động, các cơn đau thường âm ỉ và biến mất khi người bệnh không hoạt động. Nếu không được điều trị kịp thời, các cơn đau tăng nặng về mức độ và kéo dài hơn, gây cho người bệnh nhiều đau đớn và phiền toái hơn.
• Cứng khớp: Triệu chứng này thường đi kèm với những cơn đau và được thấy dễ dàng nhất sau khi bệnh nhân thức dậy, hoặc sau một thời gian không vận động, di chuyển.
• Xuất hiện tiếng khớp kêu khi di chuyển: Người bệnh có thể cảm thấy một cảm giác nóng ran khi sử dụng khớp và có thể nghe thấy tiếng lộp cộp hoặc lách cách khi cử động.
• Teo cơ, sưng tấy: Thoái hóa khớp kéo dài thường dẫn đến tình trạng sưng tấy làm biến dạng các khớp và vùng cơ xung quanh khớp. Nếu không vận động trong thời gian dài sẽ gây teo cơ, đầu gối bị lệch khỏi trục,…

Những ai dễ mắc bệnh

Đối tượng nào dễ mắc thoái hóa hóa khớp? Trong suy nghĩ của nhiều người, đây là là căn bệnh của người già. Hiện tượng này xảy ra khi cơ thể bắt đầu vào giai đoạn lão hóa, tuy nhiên với xu hướng ngày càng trẻ hóa, căn bệnh viêm xương khớp này ngày càng phổ biến ở nhiều nhóm đối tượng như:

• Người lớn tuổi
• Người thừa cân, béo phì
• Người làm việc tay chân ở mức độ thường xuyên và liên tục
• Người tập luyện thể thao ở cường độ cao và có tiền sử chấn thương
• Người có các dị dạng bẩm sinh hoặc biến dạng thứ phát sau khi gặp chấn thương.

Sự nguy hiểm của bệnh thoái hóa khớp

Thoái hóa khớp nếu không được điều trị và chẩn đoán kịp thời có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như:

• Bệnh gút (gout): Đây được xem là biến chứng của thoái hóa khớp, tình trạng này dẫn đến sự thay đổi ở sụn dẫn đến việc hình thành các tinh thể urat natri trong khớp dẫn đến mắc bệnh gout và sưng đau.
• Trầm cảm và lo âu: Nhiều nghiên cứu nhận thấy rằng những cơn đau do viêm khớp thoái hóa có liên hệ mật thiết với chứng trầm cảm lo âu, nhiều bệnh nhân chia sẽ họ có lo lắng về mặt tinh thần khi mắc bệnh.
• Tăng cân: Khi các khớp bị sưng đau dẫn đến người bệnh có xu hướng ít vận động lại, điều này dẫn đến nguy cơ béo phì do thiếu vận động.
• Rối loạn giấc ngủ: Những cơ đau khiến người bệnh trở nên khó khi vào giấc ngủ và có được một giấc ngủ ngon và sâu.
• Vôi hóa sụn khớp: Thoái hóa xương khớp hình thành các tinh thể canxi lắng đọng trong sụn. Vôi hóa sụn khớp làm cho tình trạng viêm trở nên nặng hơn, có thể dẫn đến những cơn đau cấp tính.

Các biến chứng viêm khớp thoái hóa khác gồm:

• Xương bị hoại tử
• Gãy xương
• Chảy máu hoặc nhiễm trùng
• Gân và dây chằng quanh khớp bị tổn thương

Điều trị thoái hóa khớp

Thay đổi lối sống

Tập thể dục

Đây là phương pháp điều trị quan trọng nhất dành cho những người bị viêm khớp thoái hóa. Các bài tập được khuyến nghị bao gồm kết hợp các hoạt động giúp tăng cường cơ bắp và cải thiện thể lực.

Nhiều người suy nghĩ việc tập thể dục sẽ khiến những cơn đau do bệnh tăng nặng, tăng nguy cơ cứng khớp.Tuy nhiên, tập thể dục thường xuyên giúp bạn vận động, xây dựng cơ bắp và tăng cường sức mạnh cho các khớp thường giúp cải thiện các triệu chứng. Rèn luyện thể lực cũng là trợ thủ đắc lực cho việc giảm cân, điều chỉnh lại tư thế, giảm căng thẳng và đặc biệt cải thiện hiệu quả các triệu chứng.

Bác sĩ hoặc một nhà vật lý trị liệu, sẽ thảo luận về những lợi ích bạn có thể có được từ việc tập thể dục và có thể đưa ra cho bạn một kế hoạch tập thể dục để theo dõi tại nhà. Quá trình rèn luyện cần tuân thủ theo kế hoạch được đưa ra tránh tập sai làm ảnh hưởng xấu đến các khớp.

Giảm cân

Thừa cân hoặc béo phì làm cho tình trạng viêm xương khớp trở nên tồi tệ hơn. Để biết bạn có thừa cân hay béo phì hay không, bạn có thể sử dụng các công cụ tính trọng lượng phù hợp .

Nếu bạn đang trong tình trạng thừa cân hoặc béo phì, hãy cố gắng giảm cân bằng việc tham gia các hoạt động thể chất và có chế độ ăn uống lành mạnh hơn.

Điều trị bằng thuốc

Thuốc giảm đau

Một số thuốc giảm đau có thể được bác sĩ khuyến nghị trong điều trị để cải thiện các triệu chứng. Loại thuốc giảm đau sẽ tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của cơn đau và các tình trạng hoặc vấn đề sức khỏe khác mà bạn gặp phải. Một số thuốc được khuyến nghị sử dụng như

Paracetamol

Nếu bạn bị đau do viêm xương khớp, bác sĩ có thể đề nghị dùng paracetamol để tiến hành điều trị. Khi dùng paracetamol, luôn sử dụng liều mà bác sĩ đa khoa khuyến cáo và không vượt quá liều tối đa ghi trên bao bì.

Thuốc chống viêm không steroid (NSAID)

Nếu sử dụng paracetamol không giúp bạn kiểm soát hiệu quả các cơn đau, bác sĩ có thể kê đơn thuốc chống viêm không steroid (NSAID) .

NSAID là thuốc giảm đau hoạt động bằng cách giảm viêm, một số NSAID có sẵn dưới dạng kem mà bạn có thể bôi trực tiếp lên các khớp bị ảnh hưởng. Ngoài việc giúp giảm đau, chúng cũng có thể giúp giảm sưng khớp.

Bác sĩ sẽ thảo luận với bạn về loại NSAID mà bạn nên dùng, những lợi ích và rủi ro liên quan đến nó.

Có thể cần dùng viên nén NSAID nếu paracetamol và NSAID dạng kem không làm dịu cơn đau. Chúng có thể không phù hợp với những người mắc một số bệnh như hen suyễn, loét dạ dày hoặc đau thắt ngực, đau tim hoặc đột quỵ . Nếu bạn đang dùng aspirin liều thấp , hãy hỏi bác sĩ của bạn xem bạn có nên sử dụng NSAID hay không.

Nếu bác sĩ của bạn khuyến nghị hoặc kê đơn NSAID để uống, họ thường cũng sẽ kê một loại thuốc được gọi là chất ức chế bơm proton (PPI) để uống cùng lúc. NSAID có thể phá vỡ lớp niêm mạc trong dạ dày để bảo vệ nó khỏi axit dạ dày. PPI làm giảm lượng axit do dạ dày tạo ra, giảm nguy cơ tổn thương niêm mạc dạ dày của bạn.

Tiêm steroid

Steroid là một loại thuốc có chứa các phiên bản nhân tạo của hormone cortisol và đôi khi được sử dụng để điều trị các vấn đề về cơ xương đặc biệt đau đớn.

Một số người bị thoái hóa khớp được khuyến nghị tiêm steroid khi các phương pháp điều trị khác không có kết quả khả quan.Thuốc tiêm sẽ được thực hiện trực tiếp vào khu vực bị ảnh hưởng. Bạn có thể được gây tê cục bộ trước để làm tê và giảm đau. Thuốc tiêm steroid có tác dụng nhanh chóng và có thể giảm đau trong vài tuần hoặc vài tháng.

Lưu ý: Khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào, cần tuân thủ đúng liều lượng của nhà sản xuất hoặc chỉ định của bác sĩ. Tuyệt đối không lạm dụng hoặc tự ý sử dụng vì sẽ dẫn đến nhiều tác hại cho gan, thận, dạ dày và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh.

Thiết bị hỗ trợ

Nếu viêm khớp thoái hóa gây ra các vấn đề về vận động hoặc gây khó khăn khi thực hiện các công việc hàng ngày, một số thiết bị có thể giúp ích trong điều trị và cải thiện điều này. Nếu bạn gặp tình trạng thoái hóa ở chi dưới, chẳng hạn như hông, đầu gối hoặc bàn chân, chuyên gia vật lý trị liệu sẽ đề xuất những đôi giày chuyên dụng cho bạn.

Giày chuyên dụng có phần đế giảm sốc có thể giúp giảm bớt một số áp lực lên các khớp ở chân khi bạn đi bộ. Lớp lót đặc biệt có thể giúp phân tán trọng lượng của bạn đồng đều hơn. Nẹp và hỗ trợ chân cũng hoạt động theo cách tương tự. Nếu tình trạng thoái hóa khớp xảy ra ở hông hoặc đầu gối làm ảnh hưởng đến khả năng vận động, bạn có thể cần sử dụng thiết bị hỗ trợ đi bộ như gậy hoặc nạng.
Liệu pháp trị liệu thủ công

Việc không thường xuyên vận động và sử dụng cơ bắp làm có thể làm tăng độ cứng do viêm xương khớp. Liệu pháp này là một kỹ thuật sử dụng bàn tay của để tác động lên phần chi làm kéo căng và xoa bóp các mô cơ thể để giữ cho khớp của bạn trở nên dẻo dai và linh hoạt hơn..

Chườm nóng hoặc lạnh

Chườm nóng hoặc lạnh lên khớp có thể làm giảm cơn đau và các triệu chứng của viêm xương khớp ở một số người. Bạn có thể tự chuẩn bị với một chai nước hoặc túi chườm nóng lạnh và chườm trực tiếp lên vùng bị đau.

Phẫu thuật

Phẫu thuật điều trị thoái hóa khớp chỉ cần thiết trong một số ít trường hợp đã tham gia trị liệu bằng các biện pháp khác nhưng không đạt kết quả hoặc phần khớp gặp tổn thương ở mức nghiêm trọng. Phẫu thuật này có thể cải thiện đáng kể các triệu chứng, tăng khả năng vận động và chất lượng cuộc sống của bạn.

Thay khớp

Thay khớp là phẫu thuật tái tạo khớp, có thể được áp dụng hầu hết các khớp như gối, háng, ngón tay…. Khi phẫu thuật thay khớp, bác sĩ sẽ bỏ phần khớp đã hư hại và thay thế vào đó phần khớp nhân tạo được làm bằng các vật liệu y sinh đặc biệt. Tuổi thọ của khớp nhân tạo có thể kéo dài từ 15-20 năm hoặc hơn.

Vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu là phương pháp điều trị thoái hóa khớp không xâm lấn, an toàn và phù hợp với mọi đối tượng.

Thực hiện vật lý trị liệu đúng cách không chỉ giúp giảm đau, giảm sưng viêm mà còn cải thiện được khả năng vận động của khớp. Tuy nhiên, người bệnh cần tập vật lý trị liệu theo hướng dẫn của chuyên viên hoặc bác sĩ, tránh tự ý thực hiện tại nhà vì có thể gây tổn thương cho hệ xương khớp.

Trị liệu thần kinh cột sống

Ứng dụng phương pháp trị liệu thần kinh cột sống (Chiropractic) điều trị thoái hóa khớp được nhiều chuyên gia đánh giá cao. Ưu điểm của Chiropractic là không cần dùng thuốc hay phẫu thuật; chỉ với các kỹ thuật nắn chỉnh chuyên khoa, bác sĩ sẽ điều chỉnh những sai lệch của xương khớp, giúp giảm đau, phục hồi chức năng khớp và kích thích khả năng tự chữa lành của cơ thể.

Ngoài ra, việc bổ sung thêm các thực phẩm tự nhiên hay các sản phẩm thực phẩm chức năng bổ sung cho xương khớp thêm khỏe mạnh là điều cần làm. Các thực phẩm có chứa canxi, vitamin D sẽ giúp xương chắc khỏe và phòng chống loãng xương.

Bạn có thể tham khảo các sản phẩm bổ sung cho xương khớp tại: Bổ xương khớp

Cách phòng tránh bệnh thoái hóa khớp

Để phòng tránh khớp bị thoái hóa, mỗi người nên:

• Thường xuyên tập luyện thể thao với cường độ vừa phải để tăng cường sự dẻo dai và sức khỏe xương khớp. Những môn thể thao mà người bị thoái hóa sụn khớp có thể luyện tập như yoga, đi bộ, bơi lội…
• Đảm bảo tư thế đúng khi sinh hoạt, làm việc để tránh gây tổn thương cho hệ xương khớp.
• Hạn chế mang vác nặng hoặc làm các động tác quá sức.
• Kiểm soát cân nặng hợp lý sẽ giúp hạn chế trọng lượng cơ thể áp lực lên hệ thống dây chằng và xương khớp.
• Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, bổ sung các thực phẩm tốt cho xương khớp như thực phẩm giàu canxi, glucosamine, chondroitin, omega-3, vitamin D, vitamin B…
• Tránh chấn thương bằng cách khởi động kỹ lưỡng trước khi tham gia các hoạt động thể lực, mang giày vừa vặn, tập luyện trên bề mặt mềm. Nếu không may bị chấn thương, nên thăm khám sớm để điều trị kịp thời.
• Duy trì lối sống lành mạnh, hạn chế bia rượu, hút thuốc lá và sử dụng các chất kích thích. Ngoài ra, nên kiểm soát căng thẳng, giữ tinh thần thoải mái.
• Nên định kỳ tầm soát sức khỏe xương khớp để theo dõi và phát hiện các bất thường càng sớm càng tốt.