Testosterone là hormone sinh dục nam có vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát triển các đặc điểm thể chất và sinh lý điển hình ở nam giới, chẳng hạn như sức mạnh của cơ bắp hay chức năng sinh dục sau tuổi dậy thì.

Testosterone là gì?

Testosterone là nội tiết tố quan trọng đối với nam giới. Testosterone quy định các đặc tính ở người đàn ông, sức khỏe toàn thân, khả năng sinh lý, sinh sản của phái mạnh.

Testosterone bắt đầu sản xuất ở tuần thứ 7 của thai kỳ, và tăng cao ở giai đoạn dậy thì và đạt cực đỉnh trong những năm cuối tuổi thiếu niên, rồi chững lại. Testosterone có thể được tìm thấy ở cả cơ thể nam giới và nữ giới. Riêng đối với nam giới, đây là một hormone nội tiết tố quan trọng hơn cả.

Testosterone ở nam giới được sản xuất chủ yếu ở tinh hoàn (chiếm đến 95%) và một phần nhỏ ở tuyến thượng thận (khoảng 4%). Ở phụ nữ, tuyến thượng thận và buồng trứng là nơi sản xuất testosterone (một lượng nhỏ).

Quá trình sản xuất hormone này chi phối bởi hệ trục Não bộ – Tuyến yên – Tinh hoàn. Khi vùng dưới đồi của não bộ tiết ra hormone hướng sinh dục GnRH, kích thích tuyến yên phóng thích Luteinizing Hormone (LH) vào máu. Hormone này kích thích các tế bào Leydig ở tinh hoàn thực hiện một chuỗi những phản ứng phức tạp để tổng hợp testosterone.

Nồng độ testosterone tăng dần trong giai đoạn dậy thì và đạt mức đỉnh điểm trong những năm cuối tuổi thiếu niên, sau đó chững lại. Testosteron ở nam giới trưởng thành được phóng thích khoảng 4 – 10 mg/ngày.

Theo ước tính, lượng Testosteron giảm trung bình từ 1-2% mỗi năm. Sau tuổi 35, lượng Testosterone chỉ đạt 70-75%, ở độ tuổi 45 chỉ còn mức 60-65%. Tuổi càng cao thì tốc độ suy giảm càng tăng nhanh.\

Vai trò của Testosteron đối với nam giới

Hormon sinh dục nam có ảnh hưởng và chi phối rất lớn đến hầu hết hoạt động và chức năng của cơ thể nam giới, từ hệ thống thần kinh, tim mạch, xương khớp, hô hấp, hệ tuần hoàn, tiết niệu và não bộ đến khả năng sinh lý và sinh sản của người đàn ông.

Vai trò của Testosterone đối với nam giới cụ thể bao gồm:

• Quy định đặc tính của nam giới: Nội tiết tố Testosterone được sản sinh trong bào thai có vai trò trong việc hình thành các bộ phận của nam giới như: tinh hoàn, túi tinh, ống dẫn tinh, dương vật, bìu và các tuyến phụ thuộc. Đến giai đoạn dậy thì, hormone này tăng cao, chịu trách nhiệm phát triển các đặc tính của nam giới như: kích thích râu, lông phát triển, giọng nói trầm hơn, phát triển cơ bắp rắn chắc, và hình thành ham muốn tình dục ở người đàn ông.
• Tác động đến hệ thần kinh trung ương: Testosterone tạo ra các tính cách đặc trưng của nam giới như: năng động, hăng hái, hiếu chiến, thích mạo hiểm, phiêu lưu… Vì vậy, nếu nội tiết tố nam thấp, người đàn ông trở nên rụt rè, thiếu tự tin, thậm chí là mất ý chí trong cuộc sống. Bên cạnh Testosterone thì tính cách của người đàn ông còn bị chi phối bởi các yếu tố môi trường và sinh học.
• Thúc đẩy phát triển hệ cơ và xương: Hormone này làm tăng dẫn truyền thần kinh, kích thích sự tăng trưởng mô. Đặc biệt, Testosteron còn làm tăng mật độ xương và có vai trò quan trọng trong việc sản xuất các tế bào hồng cầu từ tủy xương, gắn kết chắc chắn giữa thân xương và màng xương để phát triển đồng bộ độ lớn và độ dài của xương, đồng thời giúp cho sự phát triển kết cấu của xương bằng cách tăng hấp thu canxi.
• Ức chế sự sản sinh tế bào mỡ: Testosterone ức chế leptin (là hormone sản sinh tế bào mỡ), giữ lượng mỡ toàn thân và mỡ bụng của nam giới luôn ở mức thấp, giúp cơ thể không thon gọn, không có các mảng mỡ thừa tồn tại trên cơ thể.
• Giúp tạo máu: Nội tiết tố nam còn có vai trò kích thích tủy xương tạo máu, tạo hồng cầu, bạch cầu.
• Ảnh hưởng đến hệ mao và da: Testosterone giúp lông và râu phát triển rậm rạp, đồng thời chi phối màu sắc, độ căng bóng, độ đàn hồi của da, làm tăng độ cứng của lớp mô dưới da.
• Điều chỉnh hô hấp: Testosterone tham gia điều chỉnh nhịp thở trong khi ngủ.
• Điều hòa lượng cholesterol và đường huyết: Testosterone giúp cơ thể điều hòa tốt các thành phần cholesterol và đường trong máu, hạn chế hình thành các mảng xơ vữa động mạch, giảm nguy cơ bệnh tim mạch và tiểu đường.
• Ảnh hưởng đến chức năng sinh lý: Testosteron tạo ra ham muốn tình dục, chỉ đạo quá trình cương, chi phối việc sản xuất, và nuôi dưỡng tinh trùng trưởng thành.

Cơ thể thể ra sao khi mất cân bằng nội tiết

Nồng độ Testosterone trong máu ở người trưởng thành dao động từ 270-1070 ng/dL (hay 10-35 nanomol/lít). Nếu hormone này nhiều hay ít ngưỡng quy định này đều gây ra tình trạng mất cân bằng gây ra nhiều hệ lụy không tốt cho nam giới.

Suy giảm Testosterone

Theo thời gian, các cơ quan trong cơ thể dần suy thoái, nên không thể sản xuất đủ lượng Testosterone cần thiết để cơ thể hoạt động một cách bình thường. Ước tính, lượng Testosterone giảm trung bình từ 1-2% mỗi năm và chỉ còn khoảng 70% ở tuổi 50 và 50% ở tuổi 70. Tuổi càng cao thì tốc độ suy giảm Testosterone càng diễn ra nhanh hơn.

Khi Testosterone suy giảm, nam giới có nguy cơ đối mặt với các vấn đề sau:

• Ham muốn tình dục suy giảm: Testosteron có vai trò tạo ra ham muốn tình dục, vì vậy, khi nồng độ Testosterone suy giảm, khả năng tình dục sẽ bị khi giảm (mãn dục nam).
• Rối loạn cương dương: Testosterone ngoài kích thích ham muốn, mà còn chỉ đạo quá trình cương, Testosterone không trực tiếp tạo ra sự cương cứng nhưng lại là yếu tố kích thích cơ thể sản xuất Nitric Oxide – là một phần tử giúp quá trình lưu thông máu tốt hơn, giúp nam giới đạt được và duy trì quá trình cương dương. Khi nồng độ Testosterone suy giảm, nam giới có nguy cơ đối diện với tình trạng khó cương dương.
• Giảm lượng tinh dịch: Testosterone là một thành phần tham gia vào quá trình sản xuất tinh dịch. Việc thiếu hụt Testosterone sẽ ảnh hưởng đến số lượng và chất lượng của tinh trùng, khiến nam giới khó có con.
• Giảm khối lượng xương: Testosterone cũng góp phần vào quá trình sản xuất và củng cố sức khỏe của xương. Vì vậy, khi hormone này suy giảm sẽ ảnh hưởng đến mật độ xương gây loãng xương. Hiện tượng này thường thấy ở người lớn tuổi, mật độ xương suy giảm nên khi té ngã rất dễ bị gãy xương.
• Mất cơ và gia tăng mỡ: Testosterone đóng vai trò trong việc hình thành cơ bắp, vì vậy, khi nồng độ Testosterone suy giảm, nam giới sẽ không còn rắn chắc. Thay vào đó là các mảng mỡ thừa xuất hiện, nam giới có hiện tượng vú to, hoặc mô vú mở rộng.
• Mệt mỏi, tâm trạng thay đổi: Khi Testosterone suy giảm khiến cho nam giới cảm thấy mệt mỏi cực độ, chán nản và không muốn làm việc, tâm trạng cũng bất ổn. Nhiều nghiên cứu cho thấy, suy giảm Testosterone có thể khiến đàn ông đối mặt với trầm cảm, cáu kỉnh và mất tập trung.
• Gây rụng tóc: Testosterone cũng là nhân tố quan trọng đối với quá trình sản xuất tóc và lông. Việc nam giới rụng tóc hói đầu, hay lông trên cơ thể rụng dần có thể là nguyên nhân do nồng độ Testosterone trong cơ thể quá thấp.

Dư thừa Testosterone

Thiếu hụt nội tiết tố Testosterone cũng gây bất ổn cho nam giới, tuy nhiên, hàm lượng này nếu dư thừa cũng không có lợi cho phái mạnh. Một số nghiên cứu cho thấy, mức Testosterone cao, nam giới thường có khả năng tham gia các hoạt động mạnh mạnh như: tinh thần thường quá khích, thích chơi các trò rủi ro, có hành động phạm tội, gây chấn thương, hay cuồng dâm. Đặc biệt những người có nồng độ Testosterone cao quá mức thường có xu hướng sử dụng đồ uống có cồn thường xuyên hơn, tăng nguy cơ hút thuốc.

Phương pháp điều trị khi Testosteron thấp

Liệu pháp bổ sung Testosterone

Liệu pháp thay thế Testosterone áp dụng cho những người có các triệu chứng Testosterone thấp làm ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống. Phương pháp này được thực hiện nhiều cách như:

• Tiêm vào bắp tay (10-14 ngày một liệu trình)
• Sử dụng miếng dán Testosterone (vào các bộ phận cơ thể như: bụng, mông, lưng, cánh tay)
• Gel lên những vùng da khô sạch hàng ngày ở lưng, cánh tay
• Viên cấy dưới cánh tay 2 tháng một lần
• Sử dụng viên uống Testosterone.

Hầu hết mọi người sẽ nhận thấy giảm các triệu chứng trong vòng 4–6 tuần kể từ khi áp dụng liệu pháp điều trị này. Tuy nhiên, đây là liệu pháp tiềm ẩn nhiều rủi ro như: tăng nguy cơ xảy ra ngưng thở khi ngủ, kích thích các tế bào ung thư tuyến tiền liệt tiềm ẩn trong cơ thể, ngực to, tăng nguy cơ hình thành các huyết khối tĩnh mạch sâu, thuyên tắc phổi, hạn chế việc sản xuất tinh trùng và làm co rút tinh hoàn. Đặc biệt, liệu pháp Testosterone còn có nguy cơ cao gây ra các bệnh tim mạch. Vì vậy, khi lựa chọn liệu pháp này cần trao đổi kỹ với bác sĩ về những lợi ích và những rủi ro mà bạn phải đối mặt để có quyết định đúng đắn.

Sử dụng thực phẩm chức năng

Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều các sản phẩm hỗ trợ, cải thiện khả năng sinh lý cho nam giới. Tuy nhiên, khi chọn những sản phẩm này cần chú đến nguồn gốc sản phẩm, thành phần, cơ chế tác động, cũng như hiệu quả, độ an toàn, sản phẩm được cấp phép lưu hành của cơ quan chức năng.

Cách tăng Testosteron tự nhiên

Bên cạnh sử dụng liệu pháp tăng bổ sung Testosterone từ bên ngoài tiềm ẩn nhiều nguy cơ, thì nam giới vẫn có thể tăng cường Testosterone tự nhiên bằng các cách sau:

Thay đổi lối sống

Có lối sống tích cực, lành mạnh cũng là cách giúp cơ thể sản sinh lượng nội tiết tố nam nhiều hơn. Một số hoạt động được khuyến khích như:

• Thường xuyên luyện tập thể thao: Nghiên cứu cho thấy, nam giới thường xuyên luyện tập thể dục thể thao có thể cải thiện nồng độ Testosterone hiệu quả. Đặc biệt, là những bài tập tăng sức mạnh và sự chịu đựng của các cơ như: cử tạ, chạy bộ, bơi lội, cầu lông… Việc duy trì các hoạt động thể thao không chỉ nâng cao thể lực, tăng cường sự dẻo dai cho cơ, mà còn giúp tinh thần sảng khoái, giải tỏa được những căng thẳng, là điều kiện tết giúp Testosterone được sản sinh nhiều hơn, giúp đàn ông thêm sung mãn.
• Giữ tinh thần thoải mái: Một trong những yếu tố khiến cho cơ thể không thể sản xuất nội tiết tố nam chính là do tinh thần căng thẳng. Khi cơ thể căng thẳng sẽ sản sinh hormone cortisol, epinephrine, làm ức chế cơ thể sản sinh Testosterone. Bên cạnh đó, căng thẳng thần kinh hay cortisol cao sẽ làm tăng hấp thu thức ăn, nam giới dễ thừa cân béo phì. Chính điều này cũng tác động tiêu cực đến hormone sinh dục nam.

Có chế độ dinh dưỡng khoa học

Đây là một trong những yếu tố quan trọng giúp duy trì và cải thiện nồng độ Testosterone tự nhiên trong cơ thể. Nên thiết lập chế độ dinh dưỡng đa dạng, đầy đủ, cân đối 4 nhóm chất cần thiết cho cơ thể như (bột đường, chất đạm, béo, vitamin và khoáng chất).

Chế độ dinh dưỡng nam giới cần lưu ý:

• Cung cấp đủ đạm 1g đạm/kg cân nặng, không nên ăn dư thừa.
• Ăn đủ carbohydrates giúp cơ thể sản xuất đủ Testosteron trong quá trình tập luyện.
• Nên tăng cường vitamin và khoáng chất như: kẽm, vitamin B, A, C, E… giúp cải thiện Testosterone tự nhiên và chất lượng của tinh trùng. Đặc biệt, vitamin D được xem là chất kích thích sản xuất nội tiết tố nam. Theo số liệu từ một nghiên cứu về vitamin D đăng trên trang Pubmed, việc bổ sung khoảng 3.000 IU vitamin D3 mỗi ngày liên tục trong 12 tháng giúp tăng nồng độ testosterone lên khoảng 25%.
• Hạn chế rượu bia, và từ bỏ thói quen sử dụng thuốc lá khiến nồng độ Testosterone suy giảm.

Có giấc ngủ ngon

Nhiều nghiên cứu cho thấy, giấc ngủ có ảnh hưởng đến lượng Testosterone trong cơ thể. Một nghiên cứu cho thấy nếu chỉ ngủ 5 giờ mỗi đêm có thể làm giảm 15% nồng độ testosterone. Những người chỉ ngủ bốn giờ mỗi đêm thì nồng độ hormon sinh dục nam sẽ tụt đến mức thấp nhất. Theo ước tính, trung bình cứ sau mỗi giờ ngủ thêm, nồng độ testosterone tăng khoảng 15%. Vì vậy, nên duy trì thói quen ngủ đủ giấc từ 6 – 8 giờ mỗi ngày có thể tăng nhịp độ sản xuất testosterone và giữ nồng độ testosterone trong cơ thể ở mức ổn định.