Tán sỏi bằng sóng xung kích được đánh giá là đột phá công nghệ trong điều trị sỏi tiết niệu. Phương pháp này có nhiều ưu điểm tuyệt vời hơn cách điều trị truyền thống. Cùng Parapharmacy tìm hiệu rõ hơn về phương pháp này nhé!

Tán sỏi bằng sóng xung kích

Tán sỏi bằng sóng xung kích là gì?

Tán sỏi bằng sóng xung kích (Shock wave lithotripsy – SWL) được xem là một cuộc “cách mạng” trong điều trị sỏi đường tiết niệu. Từ khi xuất hiện vào năm 1983, kỹ thuật này đã trở thành phương tiện chữa bệnh sỏi niệu hàng đầu thay thế gần như hoàn toàn cho kỹ thuật phẫu thuật mở.

Sóng xung kích tương tự như sóng âm thanh, là một loại sóng cơ học thường xuất hiện trong môi trường đàn hồi như lỏng, khí.

Nguyên lý tán sỏi thận bằng sóng xung kích:

• Nguồn tạo sóng xung kích
• Thiết bị tập trung sóng vào tiêu điểm
• Hệ thống định vị sỏi
• Môi trường dẫn truyền sóng

Sóng xung kích có bản chất là sóng áp lực âm bước sóng ngắn dưới 10 microsecond, với áp lực tối đa có thể đến 100 megapascal.

• Hệ thống định vị sỏi bằng siêu âm và soi bằng huỳnh quang hoặc có thể kết hợp cả hai
• Nguồn tạo sóng xung kích gồm 3 loại bao gồm: Áp điện, điện thủy lực và điện từ trường.

Tiên lượng thành công của tán sỏi bằng sóng xung kích phụ thuộc vào độ lớn của sỏi, vị trí viên sỏi và thành phần hóa học của sỏi. Ngoài ra, đối với những người béo phì có chỉ số BMI >30 thì khoảng cách từ bề mặt da đến viên sỏi sẽ lớn hơn. Do vậy khả năng thất bại khi điều trị bằng sóng xung kích sẽ cao. Bất thường giải phẫu ở hệ tiết niệu có tỉ lệ sạch sỏi thấp và dễ tái phát hơn.

Quy trình tán sỏi bằng sóng xung kích

Bệnh nhân được hướng dẫn nằm trên máy tán sỏi, phần lưng tương ứng với vị trí của sỏi tiếp xúc với nguồn tạo sóng xung kích. Sau khi định vị được vị trí có sỏi, bác sĩ sẽ điều khiển sóng xung kích tập trung vào viện sỏi và phát xung để tán sỏi. Mỗi liệu trình thường không sử dụng quá 3000 nhịp sóng xung kích để đảm bảo an toàn cho nhu mô thận nhưng vẫn tán được sỏi.

Thời gian tán sỏi trung bình kéo dài khoảng 30 – 45 phút. Sau đó, bệnh nhân có thể nghỉ ngơi 15-20 phút rồi về nhà mà không cần nằm lại viện. Trong quá trình tán sỏi, người bệnh không hề có một can thiệp nào khác vào cơ thể. Sau tán 7-15 ngày, các mảnh sỏi sẽ tự thoát ra ngoài theo đường nước tiểu.

Những yếu tố ảnh hưởng tới phương pháp tán sỏi bằng sóng xung kích

Độ lớn của sỏi: Tỷ lệ sạch sỏi của phương pháp tán sỏi ngoài cơ thể giảm dần theo độ lớn của sỏi. Đối với sỏi có kích thước trên 20mm thì tỷ lệ sạch sỏi chỉ dưới 50%. Ngoài ra, số lượng sỏi càng nhiều thì tỷ lệ sạch sỏi càng thấp.

Vị trí của sỏi: Tỷ lệ thành công khi điều trị sỏi dưới đài thận bằng tán sỏi ngoài cơ thể thấp hơn so với lấy sỏi qua da và nội soi người dòng bằng ống mềm.

Thành phần hóa học của sỏi: Các loại sỏi cứng như sỏi canxi monohydreat, canxi phosphat và sỏi cystin rất khó vỡ khi tán sỏi bằng sóng xung kích. Trước khi tán sỏi cần kiểm tra bằng CT scan không cản quang để đánh giá độ cứng của sỏi. Với những sỏi có độ cứng cao (độ hounsfield >1000 đơn vị) thì không nên điều trị bằng tán sỏi ngoài cơ thể.

Béo phì: Khi thực hiện tán sỏi ngoài cơ thể cho người có thể trạng béo phì (BMI > 30) và có khoảng cách từ da đến vị trí sỏi > 9-10 cm thì khả năng thất bại rất cao bởi vì năng lượng sóng bị giảm 10-20% khi đi sâu vào cơ thể 6cm.

Biến chứng của tán sỏi bằng sóng xung kích

Những biến chứng chủ yếu của tán sỏi bằng sóng xung kích có liên quan đến mảnh sỏi vụn và nhiễm trùng tiết niệu bao gồm:

• Mảnh sỏi vụn kích thước <5mm có khả năng tự trôi ra ngoài theo dòng chảy của nước tiểu khá cao và có nguy cơ gây nhiễm trùng niệu kéo dài, đau quặn thận và sỏi sẽ phát triển to dần trở lại.
• Trong quá trình tán sỏi ngoài cơ thể, vi khuẩn và các nội độc tố trong nước tiểu có thể lan vào trong máu, đặc biệt là khi có tổn thương mô và mạch máu do hậu quả của sóng chấn động.

Chi phí điều trị cho phương pháp tán sỏi bằng sóng xung kích

Chi phí tán sỏi bằng sóng xung kích phụ thuộc vào một số yếu tố sau:

• Địa chỉ người bệnh lựa chọn điều trị điều trị là viện công hay viện tư.
• Người bệnh có tham gia bảo hiểm y tế hay không.
• Dịch vụ, máy móc sử dụng cho việc điều trị có hiện đại hay không.

Theo tìm hiểu, chi phí cho một lần điều trị tán sỏi bằng sóng xung kích dao động khoảng từ 2- 5 triệu đồng. Nhìn chung, đây là một mức giá khá hợp lý cho một dịch vụ y tế chất lượng cao hiện nay.

Sỏi được tán nhỏ và được đưa ra ngoài

Những ai nên và không nên điều trị bằng sóng xung kích

Điều trị sỏi bằng sóng xung kích không chỉ dựa vào các hướng dẫn điều trị của Hội Niệu khoa mà có thể còn tùy thuộc vào sự lựa chọn phương pháp điều trị của bệnh nhân, điều kiện và trang thiết bị của bệnh viện, chi phí điều trị và kinh nghiệm của phẫu thuật viện.

Trường hợp được chỉ định điều trị bằng sóng xung kích

Một số trường hợp có thể điều trị bằng sóng xung kích trong các bệnh lý về thận tiết niệu:

• Sỏi thận: Đối với trường hợp sỏi có kích thước lớn hơn 6-7 mm, nên chủ động can thiệp bằng sóng xung kích. Tuy nhiên cần cân nhắc chỉ định can thiệp nếu người bệnh có xuất hiện triệu chứng. Sóng xung kích còn được chỉ định để điều trị sỏi thận, không phải sỏi acid uric, có kích thước dưới 20mm không nằm ở đài thận dưới và thận có cấu trúc giải phẫu bất thường.
• Sỏi niệu quản: Sóng xung kích được chỉ định khi soi niệu quản đoạn trên kích thước <10mm. Đối với trường hợp sỏi niệu quản đoạn dưới kích thước < 10mm, thì điều trị sóng xung kích không hiệu quả bằng tán sỏi nội soi niệu quản.
• Một số chỉ định điều trị khác: Sóng xung kích được chỉ định điều trị sót sỏi sau khi lấy sỏi qua da, sỏi bám trên ống thông niệu quản để lâu ngày.

Trường hợp chống chỉ định

Chống chỉ định tuyệt đối với những trường hợp như phụ nữ có thai do sóng chấn động có nguy cơ làm tổn thương thai nhi. Tuy nhiên sóng xung kích không ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của bệnh nhân nam và nữ.

Chống chỉ định tương đối với những trường hợp như:

Rối loạn đông máu:

• Tán sỏi bằng sóng xung kích nhưng bệnh nhân có nguy cơ tụ máu dưới vỏ bao thận hoặc tụ máu trong nhu mô thận. Có nguy cơ tiểu máu kéo dài sau tán sỏi thậm chí tiểu máu đại thể gây tắc nghẽn niệu quản.
• Điều chỉnh chức năng đông máu 12-48 giờ trước khi tiến hành điều trị bằng sóng xung kích, và theo dõi sát khả năng chảy máu trong 24 giờ sau tán sỏi
• Nếu người bệnh đang dùng thuốc kháng tiểu cầu, thì bắt buộc phải dùng sử dụng thuốc 1 tuần trước khi điều trị bằng sóng xung kích.

Bệnh nhân đang bị nhiễm trùng niệu cấp tính thì không nên điều trị bằng sóng xung kích để tránh phát tán vi khuẩn và độc tố vào máu và trong mô cơ thể.

Phình động mạch chủ và động mạch thận.

Tắc nghẽn đường tiết niệu dưới vị trí sỏi như: Hẹp cổ đài thận, hẹp khúc nối bể thận niệu quản, hẹp niệu đạo, hẹp niệu quản, túi thừa đài thận, phì đại tuyến tiền liệt,… giúp ngăn ngừa sự di chuyển tự nhiên của mảnh vụn sỏi theo dòng nước tiểu ra ngoài.

• Bệnh nhân có dị dạng hệ cơ xương, không có tư thế nằm thuận lợi khi tán sỏi
• Bệnh nhân béo phì có khoảng cách từ da đến vị trí sỏi vượt qua độ xuyên thấu hiệu quả của sóng xung kích.

Một số lưu ý sau khi tán sỏi bằng sóng xung kích

Để đảm bảo an toàn cũng như hiệu quả điều trị, sau khi thực hiện bắn sỏi bằng sóng xung kích, người bệnh cần lưu ý một số vấn đề quan trọng như sau:

• Thăm khám định kỳ để kiểm tra hiệu quả điều trị theo lịch hẹn của bác sĩ chuyên khoa.
• Tiến hành thăm khám bác sĩ ngay khi có dấu hiệu bất thường sau bắn sỏi, nhất là tình trạng nhiễm khuẩn tiết niệu,…
• Tuân thủ đúng chỉ dẫn của nhân viên y tế trước, trong và sau điều trị.
• Thông thường thì sau tán sỏi xong, nước tiểu sẽ có màu hồng nhạt đồng thời có cặn vài lần trong ngày đầu sau tán. Đây là biểu hiện bình thường nên người bệnh không cần quá lo lắng.
• Uống đủ 2,5-3 lít nước / ngày để giúp thận hoạt động hiệu quả hơn.
• Hạn chế tối đa các yếu tố hình thành sỏi, cụ thể là thực phẩm giàu thành phần calci, oxalat hay một số thuốc tăng lắng đọng Calci…
• Tập luyện thể dục thể thao với cường độ phù hợp với tình hình sức khỏe.
• Không nhịn tiểu lâu.

Điều trị sỏi bằng sóng xung kích đang dần được thay thế bằng phương pháp điều trị mổ mở. Tuy nhiên, sau đó có thể gây ra một số biến chứng vì vậy, sau khi tán sỏi người bệnh cần được theo dõi, khi có bất cứ dấu hiệu nào bất thường cần thông báo ngay với bác sĩ để có biện pháp can thiệp kịp thời.