Đông trùng hạ thảo là vị thuốc đông y nổi tiếng, được sử dụng rộng rãi để hỗ trợ điều trị cho nhiều căn bệnh khác nhau cũng như dùng để bồi bổ, nâng cao sức khoẻ cho con người. Vậy đông trùng hạ thảo dùng sao cho đúng với với chức năng của nó?

Đông trùng hạ thảo – vị thuốc quý

Đông trùng hạ thảo là một loại nấm sống trên địa hình núi cao dốc. Do vậy chúng được khai thác rất khó khăn và có giá thành cao. Đây cũng là một trong những loại dược liệu quý hiếm được tin dùng với nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe.

Ở thiên nhiên, loại dược liệu quý này thường được tìm thấy trên vùng núi cao hơn mặt nước biển 3500- 5000m như ở Tây Tạng, Bhutan và Trung Quốc. Hiện nay, nó đã được nuôi trồng trên quy mô công nghiệp ở nhiều quốc gia khác nhau trên thế giới. Tuy nhiên, hiệu quả dược tính cũng như giá thành sản phẩm có sự chênh lệch rất lớn giữa đông trùng hạ thảo tự nhiên và loại nuôi trồng nhân tạo.

Phân loại dựa trên nguồn gốc dược liệu 

• Trùng thảo tự nhiên: Đông trùng hạ thảo tự nhiên chỉ sinh trưởng tốt ở các vùng có độ cao trên 4000m so với mực nước biển tại Tây Tạng, Trung Quốc. Nhờ vào thổ nhưỡng thích hợp ở vùng này mà đây là loại trùng thảo được đánh giá là có thành phần hóa thực vật dồi dào. Vì thế, chúng cũng thường quý hiếm và đắt tiền hơn. 
• Trùng thảo nhân tạo: Để đáp ứng nhu cầu sử dụng của người tiêu dùng, hiện nay có nhiều nghiên cứu và ứng dụng nuôi cấy đông trùng hạ thảo nhân tạo. Môi trường nuôi cấy có thể là trong vỏ trứng, vỏ đậu xanh hoặc trên cơ thể ấu trùng. Trong đó, trùng thảo nhân tạo được phát triển nhiều tại Tây Tạng, Trung Quốc, Hàn Quốc và Việt Nam (Đà Lạt).

Thành phần dưỡng chất trong đông trùng hạ thảo

Theo y học hiện đại, loại dược liệu này có chứa rất nhiều dưỡng chất tốt cho sức khỏe con người như:

• 17 loại acid amin khác nhau
• Các vitamin A, C, B12, E, K,….
• Các nguyên tố vi lượng Mn, Al, K, Na, Mg…
• Thành phần D-mannitol
• Dinh dưỡng nhóm HEAA, Adenosine, Acid Cordyceptic,…
• Hoạt chất sinh học Hydroxyethyl Adenosine
• Hàm lượng lipid lớn.

Đối với Y học cổ truyền, đông trùng hạ thảo có vị ngọt, tính ấm, có tác động vào các kinh Thận, Phế, giúp bổ phế, ích can thận, dưỡng huyết, bổ dưỡng tạng phủ, tiêu đàm, bồi bổ cơ thể,…

Những hiệu quả mang lại từ đông trùng hạ thảo

Một số phản ứng khi sử dụng chưa được lý giải trên góc độ khoa học:

Giảm tổn thương cho thận

Tổn thương thận có thể xảy ra do một số loại kháng sinh gây tác động. Theo những nghiên cứu ban đầu, đông trùng hạ thảo kết hợp cùng loại thuốc tên là amikacin có thể giảm tổn thương ở thận khi dùng kháng sinh ở đối tượng người cao tuổi.

Điều trị bệnh hen suyễn

Những nghiên cứu trên lứa tuổi trưởng thành đã cho thấy khả năng cải thiện tình trạng hen suyễn là tích cực sau khi họ uống đông trùng hạ thảo. Tuy nhiên một nghiên cứu khác với nhóm đối tượng trẻ em thì lại không cho kết quả như mong đợi. Các triệu chứng không suy giảm bớt và cần kéo dài điều trị bằng thuốc khi dùng cùng đông trùng hạ thảo.

Cải thiện tình trạng cho bệnh nhân suy giảm chức năng thận lâu ngày

Có những bệnh nhân mắc bệnh thận lâu năm cũng tìm đến đông trùng hạ thảo. Tuy nhiên, liệu pháp này chỉ trước mắt gây ảnh hưởng đến tình trạng bệnh khi rơi vào mãn tính. Nếu sử dụng lâu dài khoảng trên 6 tháng công dụng sẽ yếu dần hoặc không thể giảm các triệu chứng xấu do bệnh gây ra.

Hạn chế tổn thương thận do một số loại thuốc gây nên

Thận của chúng ta có thể bị tổn thương sau khi sử dụng thuốc cản quang. Những nghiên cứu gần đây nhất đã chứng minh khi uống đông trùng hạ thảo cùng với thời điểm sử dụng thuốc tận sẽ hạn chế tối đa tổn thương. Tuy nhiên các chuyên gia cần nghiên cứu chuyên sâu phân tích kỹ lưỡng hơn để có kết luận chính xác về công dụng của thảo dược này với thuốc cản quang.

Giải quyết vấn đề viêm sưng của gan

Viêm gan B có thể được cải thiện khi sử dụng đông trùng hạ thảo. Một số nghiên cứu trên các bệnh nhân mắc bệnh đã chứng minh điều này. Tuy nhiên khi bổ sung đông trùng hạ thảo bạn cần chú ý chế độ dinh dưỡng và các loại thuốc sử dụng để tránh xảy ra đối kháng thuốc.

Hỗ trợ phục hồi ca xấu ghép thận

Một số nghiên cứu đã chứng minh rằng thuốc cyclosporin giảm tổn thương thận đặc biệt là tốt cho bệnh nhân sau cấy ghép thận nếu dùng kèm đông trùng hạ thảo. Nếu cân đối liều lượng, người bệnh có thể kéo dài tuổi thọ thêm 1 năm. Ngoài ra cuộc phẫu thuật sẽ diễn ra thuận lợi và giảm tối đa nguy cơ nhiễm trùng vết thương sau đó. Hơn nữa các nguy cơ suy giảm tuyến thận hay ảnh hưởng phần thận cấy ghép cũng hạn chế ở mức tối đa.

Cải thiện tình dục

Các vấn đề trong sinh hoạt tình dục cũng ảnh hưởng lớn đến cuộc sống và tâm lý mỗi người. Theo nghiên cứu ban đầu đông trùng hạ thảo có khả năng cải thiện chức năng tình dục và giúp bạn dễ thăng hoa hơn.

Ngoài ra uống đông trùng hạ thảo còn có thể mang lại một số hiệu quả khác cũng chưa được lý giải như: Điều trị thiếu máu, ổn định nhịp thở, giảm tối đa nhiễm trùng phổi cùng viêm phế quản, giảm ho, giảm căng thẳng mệt mỏi, điều trị chóng mặt, hạn chế chứng tiểu đêm, ổn định nhịp tim, đưa chỉ số cholesterol về mức ổn định, nâng cao tuổi thọ, giảm rối loạn chức năng gan, giảm ù tai….

Cách dùng đông trùng hạ thảo đạt hiểu quả cao

Đông trùng hạ thảo thể được chiết xuất dạng lỏng hay viên nang để tiện lợi nhất cho từng đối tượng sử dụng. Tuy nhiên dù ở hình thái nào, uống đông trùng hạ thảo hầu như khá an toàn cho người sử dụng. Tuy nhiên bạn cần liên hệ với bác sĩ tư vấn trước khi sử dụng.

Tuy đông trùng hạ thảo là một trong số những dược liệu quý hiếm nhưng có thể không hiệu quả trong một vài trường hợp. Giả sử như khi kết hợp cây tầm xuân dùng thảo dược này sẽ không mang lại tác dụng cải thiện sức bền. Do vậy bạn không thể dùng công thức đó để tăng hiệu suất thể thao như mong muốn.

Một số bệnh khác tự miễn dịch như đa xơ cứng, nổi ban đỏ, viêm khớp dạng thấp…. nếu dùng đông trùng hạ thảo sẽ làm gia tăng hoạt động của hệ miễn dịch. Đôi khi tự miễn dịch cũng không hoàn toàn tốt cho cơ thể. Chính vì vậy nếu bạn đang gặp vấn đề như các triệu chứng kể trên thì không nên uống đông trùng hạ thảo.

Đông trùng hạ thảo ngoài ra còn gây ảnh hưởng đến quá trình đông máu tự nhiên của cơ thể. Do vậy bạn cần chú ý nếu sắp phẫu thuật và mới trải qua phẫu thuật nên tránh sử dụng. Bạn cần đảm bảo ngừng dùng trước phẫu thuật 2 tuần để tránh nguy cơ tránh máu trong khi tiến hành phẫu thuật.

Do đông trùng hạ thảo có khả năng tương tác và đẩy mạnh một số loại thuốc nên bạn cần chú ý nếu đang dùng thuốc. Bạn cũng có thể tham khảo trước ý kiến của bác sĩ kê đơn khi lựa chọn uống đông trùng hạ thảo bổ sung.

Một yếu tố khác bạn cần quan tâm đó là liều lượng thích hợp với sức khỏe. Để đánh giá liều lượng bạn có thể dựa trên tuổi tác, thể trạng cùng một số bệnh lý trong cơ thể. Hiện nay, khoa học vẫn chưa hoàn toàn xác định chính xác liều lượng sử dụng. Nhưng bạn có thể tham khảo hướng dẫn trên sản phẩm và luôn kiểm tra sức khỏe định kỳ để đánh giá chi tiết.

Nếu bạn xuất hiện một số biểu hiện như tiêu chảy, táo bón hay khó chịu vùng bụng hãy ngừng sử dụng. Để đảm bảo an toàn bạn có thể xét nghiệm kiểm tra. Tuy rằng đây chỉ là những tác dụng phụ nhẹ nhưng nếu chủ quan có thể sẽ gây hại đến sức khỏe và tính mạng của người sử dụng.

Liều lượng sử dụng đông trùng hạ thảo an toàn

Liều lượng sử dụng đông trùng hạ thảo tốt nhất thường được xác định dựa trên hoạt chất chính như Cordycepin và Adenosine. Dưới đây là thông tin về liều lượng khuyến nghị:

• Đối với hoạt chất Cordycepin: 4mg-10mg cho mỗi gram cân nặng, tương đương với khoảng 4g-10g cho mỗi kg cân nặng.
• Đối với hoạt chất Adenosine: 0.03-0.08 mg cho mỗi gram cân nặng, tương đương với khoảng 30-80 mg cho mỗi kg cân nặng.

Với loại chế phẩm đông trùng hạ thảo chất lượng , nên sử dụng từ 1-3 gram mỗi ngày (dạng sấy bảo quản). Đối với các loại đông trùng hạ thảo có hàm lượng dược chất thấp hơn, liều lượng sử dụng có thể cao hơn và có thể xem chúng như là một loại nấm ăn thường ngày.

Tuy nhiên, liều lượng có thể thay đổi dựa trên nhiều yếu tố như tuổi, tình trạng sức khỏe và mục đích sử dụng. Hiện tại, không có liều lượng chung cho đông trùng hạ thảo tươi. Trong nhiều nghiên cứu, người ta thường sử dụng liều lượng 1-3 gram mỗi ngày cho đông trùng hạ thảo dạng uống hoặc thực phẩm chức năng, và đã chứng minh rằng liều lượng này an toàn và có lợi cho sức khỏe.

Uống đông trùng hạ thảo vào lúc nào tốt nhất?

Để đạt được hiệu quả cao nhất, bạn nên uống đông trùng hạ thảo vào những thời điểm sau đây:

• Trước hoặc sau bữa ăn: Đối với đông trùng hạ thảo dạng viên nang hoặc bột, bạn có thể dùng trước hoặc sau khi ăn khoảng 30 phút đều mang lại hiệu quả như nhau.
• Người già bị mất ngủ: Nên uống đông trùng hạ thảo vào ban ngày, để không bị khó ngủ vào ban đêm.
• Người muốn tăng cường sinh lý: Nên uống đông trùng hạ thảo vào buổi tối trước khi đi ngủ để tối đa hiệu quả.

Tuy nhiên, cần cân nhắc thật kỹ nếu muốn uống đông trùng hạ thảo ngay trước khi đi ngủ, vì có thể gây kích thích thần kinh và ảnh hưởng đến giấc ngủ của bạn.

Những ai nên – không nên dùng đông trùng hạ thảo?

Đông trùng hạ thảo là một trong những thảo dược được quan tâm và sử dụng rộng rãi. Tuy nhiên, việc sử dụng thảo dược này không phải lúc nào cũng phù hợp cho tất cả mọi người. Dưới đây là một số hướng dẫn giúp bạn xác định liệu đông trùng hạ thảo có phù hợp với bản thân hay không.

Những người NÊN uống đông trùng hạ thảo

• Người ở độ tuổi trung niên: Đông trùng hạ thảo giúp ngăn ngừa lão hóa, tăng cường hormone và cải thiện sức khỏe.
• Người lớn tuổi: Sử dụng đông trùng hạ thảo có thể nâng cao sức khỏe, cải thiện trí nhớ và ngăn ngừa nhiều bệnh lý.
• Bệnh nhân đang điều trị ung thư: Hoạt chất Cordycepin hỗ trợ ngăn ngừa sự phát triển tế bào ung thư và cung cấp các dưỡng chất cần thiết cho cơ thể.
• Người mắc các bệnh lý tim mạch và huyết áp: Sử dụng đông trùng hạ thảo giúp ổn định huyết áp và cải thiện lưu thông máu.
• Người mắc các bệnh về hô hấp: Đông trùng hạ thảo có tác dụng làm lành tổn thương hô hấp và giảm viêm nhiễm.
• Người có sức đề kháng yếu: Sử dụng đông trùng hạ thảo có thể bổ sung dưỡng chất, tăng cường sức đề kháng và bồi bổ cơ thể.

Những người KHÔNG NÊN uống đông trùng hạ thảo

• Bệnh tự miễn: Nếu bạn bị mắc bệnh tự miễn như đau cơ xơ hóa hoặc bệnh đa xơ cứng, việc sử dụng đông trùng hạ thảo quá mức có thể làm trạng thái bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.
• Sử dụng thuốc chống đông máu, thuốc giảm viêm: Người đang dùng các loại thuốc giảm viêm (như: thuốc chống viêm không steroid (NSAID), aspirin, ibuprofen hoặc naproxen) hoặc thuốc chống đông máu nên cân nhắc về việc uống đông trùng hạ thảo vì chúng có thể làm giảm hiệu quả của các loại thuốc này.
• Trẻ dưới 5 tuổi: Do hàm lượng dưỡng chất có trong đông trùng hạ thảo rất lớn, cơ thể của trẻ em dưới 5 tuổi còn yếu nên sẽ khó hấp thụ hết, từ đó gây rối loạn tiêu hóa và tác động xấu đến sự phát triển của trẻ.
• Phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú: Trước khi sử dụng, cần tham khảo ý kiến bác sĩ để đảm bảo rằng việc uống đông trùng hạ thảo sẽ không có tác động xấu đến thai kỳ và sức khỏe của trẻ.

Các thực phẩm không nên dùng chung với đông trùng hạ thảo

Tuy việc uống đông trùng hạ thảo có nhiều lợi ích, nhưng việc kết hợp với các thực phẩm không phù hợp có thể ảnh hưởng đến tác dụng của thảo dược hoặc gây ra các vấn đề sức khỏe. Một số thực phẩm không nên dùng chung với đông trùng hạ thảo gồm:

• Củ cải: Củ cải có thể tăng tốc độ nhu động ruột và rút ngắn thời gian lưu lại của đông trùng hạ thảo trong đường ruột, từ đó làm giảm hiệu quả hấp thụ các hoạt chất có trong thảo dược này.
• Đậu xanh: Sự kết hợp của đông trùng hạ thảo với đậu xanh có thể làm giảm tác dụng của đông trùng hạ thảo, vì đậu xanh có tính giải độc, ức chế tác động của thức ăn bên ngoài.
• Thực phẩm chua và lạnh: Đông trùng hạ thảo không nên kết hợp với các thực phẩm chua và lạnh như sữa chua, cà chua, hay các loại hải sản chua như nghêu, sò, ốc, hến, vì có thể làm giảm tác dụng của thảo dược hoặc gây ra các vấn đề sức khỏe như buồn nôn, huyết áp cao.
• Thực phẩm cay nóng và nhiều dầu mỡ: Đông trùng hạ thảo có tính ấm, không nên ăn cùng với món ăn cay nóng hoặc nhiều dầu mỡ. Việc kết hợp này có thể gây nóng trong cơ thể, gây ra các tác động xấu cho da và sức khỏe.

Cách sử dụng đông trùng hạ thảo

Có rất nhiều cách dùng đông trùng hạ thảo khác nhau, tùy vào mục đích sử dụng, nhu cầu, đối tượng và thể trạng của từng người.

• Sử dụng đông trùng hạ thảo bằng cách ăn trực tiếp
• Sử dụng đông trùng hạ thảo ngâm mật ong
• Dùng đông trùng hạ thảo ngâm rượu
• Sử dụng đông trùng hạ thảo để hãm trà
• Dùng đông trùng hạ thảo chế biến món ăn
• Sử dụng đông trùng hạ thảo qua thực phẩm bổ sung

Nếu bạn tìm kiếm cách sử dụng đông trùng hạ thảo tiện lợi và đơn giản nhất, bạn có thể dùng các thực phẩm chức năng có chứa dược liệu này. Có nhiều dạng bào chế và nồng độ nhưng thường gặp nhất là viên nang và dạng nước. Dạng viên có thể giúp che giấu mùi vị nếu bạn không thích mùi vị của dược liệu mà chỉ muốn sử dụng lợi ích từ trùng thảo.

Bạn có thể tham khảo các sản phẩm thực phẩm chức năng bổ sung đông trùng hạ thảo cho cơ thể TẠI ĐÂY.

Đảm bảo rằng bạn đã xem xét kỹ lưỡng thông tin về thành phần và nguồn gốc của sản phẩm. Ngoài ra, bạn cũng nên lưu ý cả những thành phần phụ. Lý do là vì các thực phẩm bổ sung thường chứa nhiều hơn một thành phần và bạn có thể gặp dị ứng hoặc tương tác với những thành phần phụ đó.