Viêm da cơ địa là bệnh thường gặp, bệnh có đặc trưng xuất hiện các mảng da viêm đỏ, bong vảy, hoặc  da viêm đỏ rỉ dịch và ngứa dữ dội.. Nếu càng gãi (để giảm ngứa) thì càng làm da bị chấn thương, trầy xước gây nhiễm trùng da. Vậy nguyên nhân gây ra bệnh là gì và cách điều trị bệnh như thế nào?

Viêm da cơ địa là bệnh gì?

Viêm da cơ địa (cách gọi khác: viêm da cơ địa dị ứng, chàm cơ địa, viêm da atopy) là dạng tổn thương viêm da mạn tính do tình trạng mẫn cảm với các dị nguyên trong không khí. Viêm da cơ địa khiến da khô, ngứa và viêm, mức độ nặng nhẹ tùy vào mức độ mẫn cảm với dị nguyên.

Viêm da cơ địa có liên quan đến nồng độ globulin miễn dịch (IgE) trong máu cao và tiền sử bản thân hoặc gia đình bị dị ứng loại I, viêm mũi dị ứng hoặc hen suyễn.

Viêm da cơ địa có thể ảnh hưởng đến bất kỳ vùng da nào nhưng thường gặp là vùng bàn tay và các nếp gấp (gấp khuỷu tay, chân,…). Các triệu chứng rầm rộ từng đợt rồi thuyên giảm và sau một thời gian sẽ lặp lại. Chính vì vậy, bệnh lý này ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng cuộc sống, làm người bệnh mệt mỏi và khó chịu.

Viêm da cơ địa thường tiến triển thành từng đợt, trong đợt cấp tính, người bệnh thấy một vùng da nổi mẩn đỏ và ngứa. Mức độ ngứa đôi khi rất nghiêm trọng, đặc biệt là vào ban đêm khiến người bệnh mất ngủ. Khi bệnh lui dần, vùng da sẽ chuyển sang màu nâu, xám, hoặc để lại các mảng dày da do chà xát nhiều.

Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi, giới tính, tùy từng quốc gia, đặc thù công việc, lối sống, sinh hoạt mà có tỷ lệ khác nhau, bệnh hay tái phát, có thể tồn tại suốt đời.

Nguyên nhân gây bệnh viêm da cơ địa

Viêm da cơ địa là một bệnh dị ứng, miễn dịch có tính gia đình. Nguyên nhân chính xác của viêm da cơ địa cho đến nay vẫn chưa thật rõ ràng. Một số giả thiết cho rằng do da quá khô và dễ bị kích thích, đồng thời, những rối loạn trong hệ thống miễn dịch bẩm sinh cũng có thể gây nổi mẩn ngứa trên da.
Theo đó, tình trạng này có thể khởi phát sớm từ tuổi sơ sinh cũng như sẽ gặp nhiều trong gia đình có các thành viên có bệnh hen suyễn, viêm mũi dị ứng…

Ngoài ra, bệnh có thể xuất hiện do ảnh hưởng bởi những nguyên nhân gây viêm da cơ địa sau:

• Bệnh xuất hiện ở những người hay bị dị ứng
• Một số tác nhân liên quan đến bệnh viêm da cơ địa như: Xà phòng, chất tẩy rửa, dị ứng thời tiết, mặc quần áo lông cừu hoặc vải nhân tạo, len dạ, , tiếp xúc bụi bặm, lông động vật, khói thuốc lá.
• Dị ứng thực phẩm được coi là nguyên nhân chính gây ra bệnh chàm ở trẻ nhỏ
• Nhiễm trùng cấp tính gây suy giảm miễn dịch cũng làm gia tăng tỷ lệ mắc bệnh viêm da cơ địa
• Rối loạn nội tiết
• Căng thẳng thần kinh.

Dấu hiệu nhận biết bệnh

Tùy vào độ tuổi và giai đoạn mà bệnh sẽ có những triệu chứng khác nhau.

Triệu chứng ở trẻ nhỏ

Khoảng 60% ca mắc bệnh viêm da cơ địa khởi phát ở trẻ từ 0- 1 tuổi và khởi phát chủ yếu khi được 2 – 3 tháng tuổi. Trẻ sơ sinh bị viêm da cơ địa sẽ có những triệu chứng sau:

• Xuất hiện ban đỏ, tróc vảy ở 2 bên má, quanh miệng, trán, thân mình, cổ và bẹn, các kẽ da (nếp da).
• Ở vùng ban đỏ có nhiều mụn nước nhỏ.
• Các mụn nước nhỏ vỡ ra chảy dịch gây viêm trợt. 
• Vết loét đóng vảy, khô, có thể bị nhiễm khuẩn thứ phát. 
• Có thể đi kèm tiêu chảy, viêm tai giữa.
• Ngứa nhiều làm trẻ mất ngủ, quấy khóc.

Với trẻ em từ 2 – 12 tuổi khi bị viêm da cơ địa thường kèm với tình trạng đục thủy tinh thể, viêm kết mạc dị ứng. Các triệu chứng viêm da cơ địa ở trẻ em gồm:

• Da khô ráp, nứt nẻ, ngứa ngáy,…
• Tổn thương da thường xuất hiện ở các vùng sau đầu gối, trên đầu gối, khuỷu tay, các nếp da (kẽ da),…
• Xuất hiện các mảng lichen hóa dạng đĩa. Lúc đầu, bệnh có biểu hiện ở mặt duỗi, đầu gối, cùi tay, sau lan đến những nếp gấp, ngoài ra có thể sẩn ngứa, da khô,…

Triệu chứng ở người trưởng thành

Ở người trưởng thành, viêm da cơ địa ít có triệu chứng rầm rộ như trẻ em vì người lớn có nhiều kháng thể và sức đề kháng hơn so với trẻ em. Bệnh ít biểu hiện ra da hoặc chỉ có da khô sần sùi kéo dài dai dẳng (bệnh mạn tính); có thể đi kèm biểu hiện của bệnh hen suyễn hoặc viêm mũi dị ứng hoặc dị ứng thực phẩm. Các triệu chứng trên da có sự khác biệt rõ rệt so với trẻ em. Các triệu chứng viêm da cơ địa ở người lớn trong giai đoạn cấp tính gồm:

• Xuất hiện nhiều ban đỏ.
• Trên bề mặt da có mụn nước nhỏ, nông. 
• Mụn nước vỡ chảy dịch gây phù nề, vảy tiết. 
• Vùng da tổn thương thấy ngứa, nóng rát và sưng đau. 
• Da bị tổn thương có thể bị bội nhiễm, loét, mụn mủ, sưng nóng,…

Viêm da cơ địa ở giai đoạn mạn tính gây ra các triệu chứng sau:

• Vùng da bị tổn thương có dấu hiệu thâm sạm, dày sừng, nứt nẻ. 
• Ngứa ngáy âm ỉ đến dữ dội.

Các biến chứng viêm da cơ địa có thể mắc phải

Bệnh viêm da cơ địa (bệnh chàm) nếu không được điều trị đúng cách và kịp thời có thể gây ra các biến chứng sau:

• Bệnh hen suyễn và sốt cỏ khô: Hơn 50% trẻ bị viêm da cơ địa dễ mắc thêm bệnh hen suyễn và sốt cỏ khô.
• Viêm da thần kinh mạn tính: Viêm da cơ địa có thể bị biến chứng thành viêm da thần kinh mạn tính, với biểu hiện da có vảy và ngứa mạn tính. Người bệnh càng gãi thì càng ngứa, điều này khiến vùng da có thể bị tổn thương, đổi màu, dày lên.
• Nhiễm trùng da: Da có thể bị tổn thương do gãi nhiều gây ra các vết loét, vết nứt, làm tăng nguy cơ nhiễm vi khuẩn và vi rút.
• Viêm da tay: Viêm da cơ địa có thể gây ra biến chứng viêm da tay gây khó chịu cho người bệnh, đặc biệt với người làm trong môi trường ẩm ướt, tiếp xúc với xà phòng và chất tẩy rửa.
• Viêm da tiếp xúc dị ứng hoặc kích ứng: Do tiếp xúc với các hóa chất công nghiệp, hóa mỹ phẩm, ô nhiễm môi trường,…
• Rối loạn giấc ngủ: Việc bị ngứa nhiều ảnh hưởng đến giấc ngủ như ngủ không ngon, thức dậy lúc nửa đêm,…

Điều trị viêm da cơ địa

Mục đích điều trị viêm da cơ địa là để giảm viêm, giảm ngứa và ngăn chặn các cơn bùng phát trong tương lai, tránh biến chứng. Theo đó, các loại thuốc thường được bác sĩ chỉ định chi tiết như sau:

Kem chống ngứa

Dùng bôi vào vùng da có triệu chứng. Tuy nhiên, nếu bệnh nhân bị ngứa quá nặng và ảnh hưởng đến sinh hoạt, đôi khi phải cần đến thuốc kháng histamine đường uống. Với các thuốc chống dị ứng gây buồn ngủ, bác sĩ thường kê cho uống buổi tối.

Kem dưỡng ẩm

Phối hợp với kem chống ngứa làm giảm thiểu triệu chứng khó chịu. Ngoài những cơn cấp, cần thường xuyên dưỡng ẩm da, mềm da khi thời tiết lạnh và khô, tránh để da nứt nẻ sẽ làm dễ gây ngứa.

Kem kháng viêm

Hạn chế phản ứng viêm tại chỗ quá mức khiến triệu chứng thuyên giảm hơn, da bớt mẩn đỏ, sưng, ngứa. Tuy nhiên, nên hạn chế bôi kem kháng viêm khi đã bớt ngứa và tăng cường các liệu pháp tự chăm sóc khác như làm ẩm da, mềm da cũng giúp kiểm soát viêm da cơ địa mức độ nhẹ thay vì dùng thuốc. Vì nếu dùng kéo dài kèm kháng viêm sẽ gây tác dụng phụ như làm đổi màu da, mỏng da, mọc lông và dễ làm da nhiễm trùng hơn. Các kem kháng viêm có corticoid chỉ nên sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ, tùy vào tính chất tổn thương, bác sĩ sẽ kê dạng hoạt chất từ nhẹ đến nặng.

Kháng sinh

Trong trường hợp người bệnh có nhiễm trùng da thì việc điều trị cần bổ sung thêm kháng sinh trong một thời gian ngắn để điều trị nhiễm trùng. Đồng thời, nếu vết thương hở và chảy dịch, người bệnh cần đắp gạc, vệ sinh và thay băng mỗi ngày để tránh bội nhiễm.

Các biện pháp điều trị khác

Liệu pháp miễn dịch đang từng bước ứng dụng trong điều trị viêm da cơ địa nói riêng và các bệnh do rối loạn miễn dịch khác nói chung. Tuy nhiên, hiệu quả về lâu dài cũng như tính an toàn của các nhóm thuốc này vẫn chưa rõ ràng nên chỉ được chấp thuận cho trẻ em trên 2 tuổi và cho người lớn. Đồng thời, phương cách này chỉ được sử dụng khi phương pháp điều trị khác đã thất bại hoặc hoàn toàn không dung nạp được.

Quang tuyến trị liệu

Phương pháp này cũng đã cho thấy những kết quả tích cực, điều chỉnh các rối loạn trong và ngay dưới cấu trúc da; tuy nhiên, khả năng áp dụng rộng rãi đang cần nghiên cứu thêm, bởi có một số bằng chứng cho thấy gây lão hóa da sớm cũng như tăng nguy cơ ung thư da.

Hạn chế các yếu tố kích thích bệnh khởi phát

Nhiều bệnh nhân lo lắng viêm da cơ địa có lây không vì sợ đã bị lây từ người khác hay lo ngại sẽ lây cho người thân trong gia đình. Tuy nhiên, bệnh do cơ địa của từng người nên hoàn toàn không lây nhiễm.

Theo đó, việc cần làm là hạn chế các yếu tố kích thích bệnh khởi phát:

• Tránh thức ăn dễ gây dị ứng, vệ sinh nhà cửa, giặt giũ chăn, gối, nệm, thảm và màn cửa thường xuyên, tránh khói thuốc lá và môi trường bụi bặm.
• Tắm không quá lâu; mỗi lần tắm, giới hạn trong 15 – 20 phút và sử dụng nước ấm hơn là nước nóng.
• Nên dùng một loại nước hoa, xà phòng cố định và có tính tẩy rửa nhẹ nhàng; nếu muốn thay đổi, nên thử trên một vùng da mỏng trước để xem có gây kích ứng hay không.
• Hạn chế gãi da đến mức tối thiểu; đối với trẻ nhỏ, cần cắt móng tay và đeo găng tay vào ban đêm.
• Khi trời nóng, cần mặc quần áo thoáng mát. Khi trời lạnh và khô, cần dưỡng da với các loại kem, sáp giữ ẩm. Uống đủ nước.

Bệnh viêm da cơ địa nếu không được điều trị kịp thời sẽ gây ra các biến chứng ảnh hưởng đến chất lượng sống của bệnh nhân. Khi gặp các triệu chứng như trên, người bệnh cần nhanh chóng đến các bệnh viện uy tín để được thăm khám và điều trị kịp thời.