Mất ngủ là dấu hiệu phản ánh sức khỏe của bạn đang gặp vấn đề, nếu tình trạng này diễn ra kéo dài sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng đời sống. Mất ngủ nhiều khiến cơ thể mệt mỏi, lừ đừ, không đủ năng lượng để hoạt động ban ngày.

Mất ngủ là bệnh gì?

Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong đời sống của mỗi con người, giúp con người được nghỉ ngơi sau những khoảng thời gian làm việc và học tập.

Một người bình thường có thời gian ngủ trung bình khoảng 6 – 8 giờ mỗi đêm. Một giấc ngủ có chất lượng là phải đáp ứng các yêu cầu cơ bản như: đủ giờ, đủ sâu và quan trọng là cảm thấy khoẻ khoắn, tỉnh táo khi thức dậy… Thời gian ngủ trung bình của con người giảm dần theo tuổi tác.

Mất ngủ là một rối loạn giấc ngủ phổ biến có thể bao gồm ngủ không sâu giấc, khó đi vào giấc ngủ, thức dậy quá sớm và không thể quay lại giấc ngủ và vẫn có thể cảm thấy mệt mỏi khi thức dậy. Mất ngủ có thể gây tình trạng mệt mỏi khó chịu ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu suất làm việc và chất lượng cuộc sống.

Mất ngủ bao gồm:

• Mất ngủ cấp tính: Mất ngủ kéo dài dưới 1 tháng.
• Mất ngủ mạn tính: Mất ngủ mang tính chất thường xuyên, lặp đi lặp lại nhiều lần, kéo dài từ 1 tháng trở lên.

Bị mất ngủ là tình trạng phổ biến hiện nay không chỉ ảnh hưởng đến người già và còn gặp ở những người trẻ tuổi do nhiều nguyên nhân khác nhau. Thống kê y khoa cho thấy, có đến 1/3 người lớn đã từng mất ngủ ít nhất 1 lần, trong đó có 10 – 15% trường hợp bị rơi vào tình trạng mất ngủ kéo dài.

Nguyên nhân gây mất ngủ

Mất ngủ hoặc không ngủ được xảy ra do rất nhiều nguyên nhân, có thể là do bệnh lý hoặc yếu tố chủ quan xuất phát từ chính người bệnh. Dưới đây là một số nguyên nhân gây mất ngủ thường gặp nhất bạn có thể tham khảo:

Tuổi tác

• Khi tuổi tác càng cao thì thời gian ngủ sẽ trở nên ít đi, đồng thời giấc ngủ cũng không sâu khiến bạn dễ bị đánh thức bởi những tiếng ồn trong môi trường. Chính vì vậy, người già thường rất dễ bị mất ngủ và họ luôn cảm thấy mệt mỏi trước và sau khi ngủ dậy. Tuổi tác càng cao sẽ có nguy cơ mắc bệnh mất ngủ ngày càng tăng lên.

Ảnh hưởng của thuốc

• Sử dụng một số loại thuốc điều trị bệnh theo đơn kê của bác sĩ chuyên khoa có thể gây ra tác dụng phụ là rối loạn giấc ngủ như thuốc giảm đau, thuốc dị ứng, thuốc cảm, sản phẩm giảm cân,… Một số loại thuốc Tây có can thiệp trực tiếp đến giấc ngủ của bạn như thuốc chống trầm cảm, thuốc chữa hen suyễn hoặc thuốc huyết áp.

Căng thẳng, stress

• Lo lắng về các vấn đề trong cuộc sống hàng ngày hoặc sức khỏe sẽ khiến não bộ luôn phải hoạt động và dẫn đến tình trạng mất ngủ. Một số lý do trong đời sống dễ khiến bạn rơi vào trạng thái stress gây mất ngủ là bệnh tật, mất việc làm, yêu thương ai đó, ly hôn,…

Sử dụng chất kích thích

• Sử dụng các loại đồ uống có chứa chất kích thích vào buổi chiều muộn hoặc tối cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng mất ngủ vào ban đêm. Các loại đồ uống chứa chất kích thích gây mất ngủ phổ biến là cà phê, nước trà, rượu bia, đồ uống có chứa thành phần caffein,…

Do bệnh lý

• Mất ngủ cũng có thể xảy ra ở một số đối tượng bị mắc các bệnh lý như ung thư, bệnh tiểu đường, hen suyễn, trào ngược dạ dày, viêm xoang, bệnh Parkinson, bệnh Alzheimer, bệnh đau nhức xương khớp mãn tính, sỏi thận, bệnh về đường tiêu hóa và hô hấp,…

Rối loạn giờ thức và ngủ

• Mất ngủ là bệnh lý có thể xảy ra do thói quen ngủ kém của mỗi người như thời gian đi ngủ không cố định, ngủ trưa quá nhiều, sử dụng các thiết bị điện tử có chứa ánh sáng xanh trước khi đi ngủ,..

Ăn uống nhiều vào buổi tối

• Nếu bị đói bụng không ngủ được thì bạn có thể ăn nhẹ trước khi đi ngủ, ngược lại nếu bạn ăn quá nhiều vào lúc này sẽ gây ra khó chịu khi nằm xuống và không thể đi vào giấc ngủ. Bên cạnh đó, việc ăn quá nhiều trước khi đi ngủ còn khiến bạn bị ợ nóng, ợ hơi và tỉnh ngủ hoàn toàn.

Sử dụng chất kích thích

• Sử dụng các loại đồ uống có chứa chất kích thích vào buổi chiều muộn hoặc tối cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng mất ngủ vào ban đêm. Các loại đồ uống chứa chất kích thích gây mất ngủ phổ biến là cà phê, nước trà, rượu bia, đồ uống có chứa thành phần caffein,…

Rối loạn giờ thức và ngủ

• Mất ngủ là bệnh lý có thể xảy ra do thói quen ngủ kém của mỗi người như thời gian đi ngủ không cố định, ngủ trưa quá nhiều, sử dụng các thiết bị điện tử có chứa ánh sáng xanh trước khi đi ngủ,..

Ít hoạt động thể chất

• Thói quen lười vận động và ít hoạt động thể chất sẽ khiến cơ thể rơi vào trạng thái mệt mỏi và ngủ nhiều vào ban ngày, chính điều này đã vô tình gây cản trở việc đi vào giấc ngủ buổi tối.

Nguyên nhân khác

• Mất ngủ cũng có thể xảy ra do tính chất công việc làm theo ca không cố định, ảnh hưởng của môi trường ngủ, rối loạn nội tiết tố, áp lực từ công việc, thói quen ngáy của người ngủ cùng, lệch múi giờ,…

Mất ngủ có thể là triệu chứng của bệnh gì?

Nếu không phải do những nguyên nhân trên gây ra bệnh mất ngủ, đồng thời bị mất ngủ trong thời gian dài mà không chấm dứt thì có thể đó là mất ngủ mãn tính. Nguyên nhân gây ra bệnh mất ngủ mãn tính có thể là do người bệnh bị gặp vấn đề về sức khỏe hoặc bị mắc một số bệnh sau:

• Bệnh dị ứng
• Bệnh viêm khớp
• Bệnh tim
• Các vấn đề về tuyến giáp
• Bệnh trào ngược dạ dày thực quản
• Thay đổi nội tiết tố

Ngoài ra, bệnh mất ngủ mãn tính có thể liên quan đến một số bệnh lý tâm thần như: trầm cảm, hưng cảm, rối loạn lo âu lan tỏa, rối loạn stress sau chấn thương, nghiện (rượu và các chất dạng thuốc phiện) tâm thần phân liệt, sa sút trí tuệ.

Các bệnh lý liên quan đến giấc ngủ khác như: ngưng thở khi ngủ, ác mộng, mộng du, chứng hoảng sợ trong giấc ngủ … cũng gây ra bệnh mất ngủ.

Những tác hại có thể gặp phải khi bị mất ngủ

Dù là bị mất ngủ thoáng qua hay là mất ngủ mãn tính đều gây ra những tác hại như:

• Béo phì
• Hệ thống miễn dịch yếu
• Suy giảm chức năng nhận thức
• Tinh thần không tỉnh táo, thường xuyên thấy buồn ngủ, kém linh hoạt.
• Cơ thể mệt mỏi, dễ cáu gắt, giảm khả năng tập trung chú ý, trầm cảm.
• Tăng nguy cơ và mức độ nghiêm trọng của các bệnh hoặc tình trạng lâu dài, chẳng hạn như huyết áp cao và bệnh tim.
• Ảnh hưởng đến khả năng làm việc và học tập, tinh thần không tỉnh táo dễ gây ra tai nạn khi lái xe, vận hành máy móc …

Cách chữa bệnh mất ngủ

Điều trị bệnh mất ngủ chủ yếu là điều trị các triệu chứng. Nếu xác định được nguyên nhân gây mất ngủ thì kết hợp thêm điều trị nguyên nhân. Để chẩn đoán xác định và chỉ định điều trị, người bệnh cần có sự tư vấn và ý kiến của bác sĩ.

• Loại bỏ những nguyên nhân chủ quan gây mất ngủ: Cần tìm hiểu nguyên nhân gây mất ngủ là gì, ví dụ như uống cà phê quá nhiều vào buổi tối hoặc trước khi đi ngủ, ăn quá nhiều thức ăn cay nóng, ăn quá no vào buổi tối trước khi đi ngủ, thay đổi múi giờ quá lớn, căng thẳng trong công việc… Sau khi tìm được nguyên nhân, người bệnh có thể tự điều chỉnh mà không cần dùng thuốc.
• Chuẩn bị giấc ngủ: Tạo tâm trạng thư thái, thoải mái trước khi ngủ, giường ngủ cần đặt nơi thoáng mát, chăn, mền, trải giường sạch sẽ v.v…

Điều trị mất ngủ bằng thuốc

Một số loại thuốc có thể sử dụng để điều trị bệnh mất ngủ như các loại thuộc nhóm benzodiazepin. Tuy nhiên, khi sử dụng phải có chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa. Một số loại thuốc khác không thuộc nhóm benzodiazepin đa phần là thuốc mới, người bệnh có thể tự mua mà không cần kê toa (Melatonin, Ramelteon). Một số thuốc chống trầm cảm và chống lo âu cũng được sử dụng cho những bệnh nhân bị mất ngủ có biểu hiện của bệnh trầm cảm. Một số loại thuốc chống loạn thần cũng có hiệu quả tốt tuy nhiên ít được khuyến khích sử dụng để điều trị bệnh mất ngủ. Ngoài ra, các loại dược thảo đông y cũng có tác dụng cải thiện giấc ngủ như tim sen, lá vông …

Chữa mất ngủ không dùng thuốc

• Áp dụng các biện pháp thư giãn như nghe nhạc, đọc sách, vẽ tranh,… trước khi ngủ.
• Tập yoga, vận động nhẹ nhàng 30 phút mỗi ngày.
• Sử dụng các loại trà thảo mộc như trà hoa đậu biếc, trà hoa cúc, trà mộc lan,…
• Tạo giấc ngủ khoa học (tạo không gian ngủ thoải mái, mát mẻ, nhiệt độ phòng phù hợp, không gian yên tĩnh,…).
• Không sử dụng các thiết bị điện tử trước khi ngủ ít nhất 30 phút.
• Massage trước khi ngủ.
• Ngâm chân với nước ấm trước khi ngủ.
• Sử dụng các loại tinh dầu giúp ngủ ngon, cải thiện chứng mất ngủ.

Phòng ngừa mất ngủ

Tình trạng mất ngủ có thể được phòng ngừa hay hạn chế một cách đơn giản thông qua các thói quen tốt như:

• Duy trì giờ đi ngủ và giờ thức nhất quán hàng ngày, kể cả cuối tuần.
• Vận động nhẹ nhàng nhằm thúc đẩy giấc ngủ ngon hơn.
• Kiểm tra các loại thuốc đang uống để xem liệu chúng có góp phần gây ra chứng mất ngủ hay không. Nếu không chắc về các loại thuốc mà bạn đang sử dụng, hãy trao đổi với bác sĩ y khoa.
• Không ngủ trưa quá mức. Thông thường, thời gian lý tưởng cho một giấc ngủ trưa là từ 20-40 phút và không quá 60 phút.
• Tránh hoặc hạn chế caffeine và rượu, không sử dụng nicotine.
• Không ăn uống quá nhiều vào buổi tối, đặc biệt là trước khi ngủ.
• Không cài đặt quá nhiều thiết bị điện tử trong phòng ngủ để tránh sử dụng thiết bị như tivi, điện thoại, máy tính trước khi ngủ.
• Thư giãn nhẹ trước khi đi ngủ, chẳng hạn như tắm nước ấm, đọc sách hoặc nghe nhạc nhẹ.

Người thường xuyên bị mất ngủ, tỉnh giấc giữa đêm, ngủ chập chờn không sâu giấc có thể cải thiện chất lượng giấc ngủ thông qua việc thay đổi chế độ ăn uống. Cụ thể:

• Sử dụng các loại thực phẩm tốt cho giấc ngủ như: Các loại cá béo, kiwi, hạnh nhân, quả óc chó, chuối, bột yến mạch,…
• Một số loại nước uống như trà hoa cúc, sữa ấm, trà hoa đậu biếc,… cũng hỗ trợ điều trị bệnh mất ngủ rất tốt. Bạn có thể uống trước khi đi ngủ khoảng 30 phút để dễ đi vào giấc ngủ hơn.
• Không uống trà, cà phê, rượu bia hay sử dụng thực phẩm chứa caffein và các chất kích thích khác sau buổi sáng. Tác dụng của caffein và các chất kích thích có thể kéo dài lên đến tận 12 giờ. Vì thế, để tránh mất ngủ thì nên hạn chế sử dụng các loại thực phẩm này.
• Ngoài ra, bạn cũng không nên sử dụng các loại thức ăn cay, nóng, nhiều dầu mỡ để tránh khó tiêu, ợ chua, ợ nóng dẫn đến khó ngủ, mất ngủ.