Vi khuẩn HP có tên gọi đầy đủ là Helicobacter pylori, là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng viêm loét dạ dày, tá tràng đặc biệt là ung thư dạ dày. Bệnh dễ lây lan và tái phát nên cần được điều trị dứt điểm.

Tổng quan về vi khuẩn HP

Vi khuẩn HP (Helicobacter Pylori) là một loại vi khuẩn sinh sống và phát triển trong dạ dày người. Chúng có cơ chế tiết Enzym Urease đặc biệt giúp thích nghi với môi trường acid của dạ dày. Sự phát triển và hoạt động của chúng làm tổn thương niêm mạc dạ dày, gây viêm – loét dạ dày, tá tràng.

Bệnh không quá nguy hiểm nhưng nhiễm khuẩn HP dạ dày là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm loét dạ dày tá tràng. Theo nghiên cứu, có khoảng 1% những người nhiễm vi khuẩn Helicobacter Pylori có nguy cơ mắc ung thư.

Nguyên nhân nhiễm khuẩn HP

Tất cả mọi người đều có nguy cơ nhiễm khuẩn HP.

Tỷ lệ mắc bệnh phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau như tuổi tác, khu vực địa lý, thói quen sinh hoạt và chất lượng sống. Một số người có thể nhiễm HP từ nhỏ nhưng đến khi trưởng thành mới xuất hiện dấu hiệu bệnh.

Nguyên nhân là do sau khi xâm nhập vào đường tiêu hóa, vi khuẩn HP sẽ âm thầm phát triển trong thời gian dài, làm thay đổi môi trường niêm mạc ở khu vực này, tăng nồng độ axit. Khi niêm mạc dạ dày trở nên quá yếu ớt, các vết loét bắt đầu xuất hiện.

Vi khuẩn này thường xâm nhập vào cơ thể qua đường ăn uống. Do đó, căn bệnh này đặc biệt phổ biến ở những người có môi trường sống kém vệ sinh, không đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.

Vi khuẩn HP lây qua đường nào?

Vi khuẩn HP có nguy hiểm không là mối quan tâm, lo lắng của rất nhiều độc giả. Câu trả lời là có. Nguyên dân là do vi khuẩn HP có khả năng lây từ người này sang người khác và thường khó nhận biết các triệu chứng của bệnh. Thông thường, vi khuẩn HP lây lan qua đường:

• Lây qua đường miệng – miệng: Đây là con đường lây bệnh chủ yếu của vi khuẩn HP. Loại vi khuẩn này có thể lây do tiếp xúc trực tiếp với nước bọt của người bệnh, qua dịch dạ dày, răng miệng. Do đó, nếu trong gia đình có người nhiễm vi khuẩn HP thì nguy cơ các thành viên khác trong gia đình bị lây nhiễm là rất cao.
• Đường phân – miệng: Vi khuẩn HP từ phân người bị đào thải xuống sông, hồ sau đó nhiễm vào nguồn nước sẽ là nguyên nhân khiến bệnh lây lan rộng trong cộng đồng. Ngoài ra, thói quen ăn uống đồ sống, tái cũng có thể khiến bạn dễ dàng nhiễm vi khuẩn HP.
• Đường khác: Có thể bị lây nhiễm do khám chung các thiết bị y tế như nội soi dạ dày, soi tai mũi họng, dụng cụ nha khoa,… Nên việc vệ sinh tiệt trùng các thiết bị y tế sau mỗi lần sử dụng cho các đối tượng khác nhau là cần thiết để tránh lây nhiễm HP.

Ai có nguy cơ nhiễm vi khuẩn HP?

Mọi đối tượng đều có nguy cơ nhiễm vi khuẩn HP. Hiện nay ước tính trên thế giới có khoảng 50% dân số nhiễm vi khuẩn HP. Tuy nhiên tỷ lệ mắc bệnh còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau như tuổi tác, khu vực địa lý, thói quen sinh hoạt và chất lượng sống.

Trẻ nhỏ cũng có nguy cơ nhiễm khuẩn cao do bố mẹ hay người thân nhiễm vi khuẩn có thói quen hôn môi trẻ, mớm thức ăn cho trẻ….

Mặc dù tỷ lệ nhiễm bệnh khá cao, tuy nhiên rất nhiều trường hợp người bị nhiễm không có biểu hiện triệu chứng hay biến chứng nào trên đường tiêu hóa.

Sự nguy hiểm của bệnh

Vi khuẩn HP gây ra rất nhiều bệnh lý như viêm dạ dày cấp tính, viêm dạ dày mãn tính, viêm loét dạ dày tá tràng, ung thư dạ dày. Những biến chứng dưới đây sẽ giúp bạn đọc giải đáp cho câu hỏi vi khuẩn HP có nguy hiểm không:

• 90 – 95% người bệnh bị loét tá tràng nhiễm vi khuẩn HP
• Trên 70% người bệnh loét dạ dày nhiễm vi khuẩn HP
• Trên 50% người bị chứng khó tiêu không loét nhiễm vi khuẩn HP
• Khoảng 90% các ca ung thư dạ dày đều liên quan đến vi khuẩn HP.

Vi khuẩn HP là một trong những nguyên nhân chính gây ung thư dạ dày. Tuy nhiên ngoài vi khuẩn Hp còn có 1 số yếu tố nữa như nguồn gen người nhiễm, yếu tố môi trường, tương tác giữa vi khuẩn Hp và người nhiễm. Ở Việt Nam, có tới hơn 70% số ca mắc ung thư dạ dày được phát hiện ở giai đoạn muộn. Phát hiện nhiễm Hp bằng test hơi thở và sàng lọc ung thư sớm dạ dày bằng nội soi là việc nên làm để góp phần chẩn đoán sớm, điều trị sớm trả lại cuộc sống bình thường cho người bệnh.

Dù tỷ lệ người nhiễm vi khuẩn HP tiến triển thành ung thư không quá cao nhưng đây cũng là tình trạng đe dọa lớn đến sức khỏe người bệnh.

Những dấu hiệu khi nhiễm khuẩn HP

Hầu hết những người bị nhiễm H. pylori không có bất kỳ triệu chứng nào. Tuy nhiên, khi nhiễm trùng dẫn đến loét dạ dày hoặc tá tràng, một số triệu chứng sẽ có thể xuất hiện.

Niêm mạc dạ dày là lớp màng bảo vệ dạ dày. Sau khi xâm nhập vào cơ thể, HP sẽ tấn công niêm mạc dạ dày. Khi tổn thương ngày càng nghiêm trọng, sẽ xuất hiện tình trạng viêm, loét, chảy máu, nhiễm trùng… Lúc này, các dấu hiệu viêm loét dạ dày, tá tràng sẽ xuất hiện. Những triệu chứng này có thể kéo dài vài phút hoặc hàng giờ, bao gồm:

• Đau hoặc nóng rát bụng, dạ dày, đặc biệt là khi bụng rỗng
• Buồn nôn, nôn mửa
• Chán ăn
• Ợ hơi thường xuyên
• Phình (sình bụng) bụng
• Giảm cân không rõ lý do
• Đi tiêu phân đen khi có chảy máu dạ dày.

Điều trị khi nhiễm khuẩn HP

Điều trị HP tập trung vào các mục tiêu: Loại bỏ vi khuẩn gây bệnh, chữa lành niêm mạc dạ dày và ngăn vết loét tái phát, đặc biệt là giảm nguy cơ phát triển ung thư. Người bệnh cần 1 – 2 tuần để thấy các phương pháp điều trị bắt đầu phát huy hiệu quả.

• Điều trị diệt vi khuẩn HP trên những đối tượng nhiễm khuẩn HP được chỉ định trong các trường hợp: viêm loét dạ dày tá tràng, ung thư dạ dày đã được điều trị, thiếu máu do thiếu sắt, xuất huyết giảm tiểu cầu.
• Điều trị dự phòng ung thư dạ dày cho những người nhiễm HP trong trường hợp: gia đình có người mắc bệnh ung thư dạ dày, có polyp dạ dày, viêm teo niêm mạc dạ dày sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) kéo dài hoặc người mong muốn diệt trừ HP.

Phương pháp điều trị HP được sử dụng là kết hợp các loại kháng sinh và kèm 1 loại thuốc giảm tiết acid dịch vị. Việc dùng các loại thuốc này có thể gây một số tác dụng phụ như phân đen, tiêu chảy, rối loạn vị giác (vị kim loại) , lưỡi đen và phản ứng cai rượu (hiệu ứng antabuse).

Điều trị vi khuẩn HP dạ dày

Nhiễm trùng HP thường được điều trị bằng ít nhất hai loại kháng sinh khác nhau cùng một lúc. Những loại thuốc này có thể bao gồm:

• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Bao gồm omeprazole, esomeprazole, lansoprazole, pantoprazole… Chúng có tác dụng giảm sản xuất axit trong dạ dày
• Bismuth subsalicylat: Sẽ bao phủ và bảo vệ vết loét khỏi axit dạ dày. Ngoài ra, nhóm thuốc này cũng được dùng kèm với kháng sinh để tiêu diệt vi khuẩn HP
• Thuốc kháng sinh để tiêu diệt vi khuẩn như amoxicillin, clarithromycin, metronidazole hoặc tinidazol, tetracycline, levofloxacin.

Cần lưu ý rằng, thuốc có thể gây tác dụng phụ ở một số người như:

• Metronidazole hoặc tinidazol: Gây buồn nôn, nôn mửa, ăn không ngon, đau bụng, khó chịu thượng vị, đầy hơi, khó tiêu, táo bón, thay đổi vị giác tạm thời…
• Bismuth làm phân có màu đen và có thể gây táo bón
• Kháng sinh diệt HP có thể đồng thời tiêu diệt cả các loại vi khuẩn có lợi ở ruột, gây tiêu chảy, sình bụng, đầy bụng, co thắt dạ dày…

Sau ít nhất 1 tháng điều trị, người bệnh sẽ được yêu cầu thực hiện lại xét nghiệm để đánh giá hiệu quả điều trị. Nếu vi khuẩn vẫn còn tồn tại, người bệnh sẽ được đề nghị điều trị đợt hai. Trong đó có ít nhất một loại thuốc kháng sinh khác với những loại thuốc đã được sử dụng trong đợt điều trị đầu tiên.

Điều quan trọng là người bệnh cần tuân thủ các chỉ định của bác sĩ. Tự ý uống hoặc ngừng thuốc có thể làm cho vi khuẩn HP trở nên kháng thuốc, khó điều trị hơn.

Cách hỗ trợ trong điều trị

Hiệu quả điều trị HP dạ dày không chỉ liên quan đến bác sĩ mà còn phụ thuộc nhiều vào thói quen sống của người bệnh. Để điều trị hiệu quả, giảm thiểu nguy cơ tái phát, người bệnh nên thực hiện lối sống lành mạnh như:

• Ngủ sớm, nghỉ ngơi đầy đủ
• Giảm căng thẳng, kiểm soát stress
• Kiêng bia rượu, cà phê, nước có gas, chất kích thích…
• Bổ sung nhiều rau củ và thực phẩm có chứa lợi khuẩn (sữa chua, kim chi,…)
• Hạn chế các loại thực phẩm chiên rán, cay nóng, chứa nhiều axit (chanh, cam, quýt…)

Ngoài ra, loét dạ dày do khuẩn HP có thể gây đau, người bệnh không nên tự ý dùng thuốc giảm đau, đặc biệt là NSAID, vì những loại thuốc này có thể làm tổn thương niêm mạc dạ dày. Nếu người bệnh cần thuốc giảm đau, hãy liên hệ với bác sĩ để được giúp đỡ.

Cách phòng ngừa nhiễm khuẩn HP

Chúng ta có thể bảo vệ mình khỏi vi khuẩn HP này bằng cách:

• Rửa tay thường xuyên, đặc biệt là trước khi ăn, chế biến thức ăn và sau khi đi vệ sinh
• Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm: Tiêu thụ thực phẩm có nguồn gốc rõ ràng; hạn chế ăn ở các hàng quán, vỉa hè; không ăn thực phẩm ôi thiu, hỏng…
• Giữ vệ sinh trong chế biến thức ăn: Dùng nguồn nước sạch trong chế biến, dụng cụ nhà bếp sạch sẽ…
• Ăn chín, uống sôi
• Dinh dưỡng đầy đủ: carbohydrate, chất béo, protein, vitamin, khoáng chất và nước…
• Tập thể dục thường xuyên để tăng cường sức đề kháng, thúc đẩy cơ thể thải độc, trong đó có vi khuẩn HP
• Giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng tâm lý
• Thăm khám tiêu hóa định kỳ
• Chủ động bảo vệ bản thân khi sống chung với người mắc bệnh HP

Mặc dù không có tác dụng phòng bệnh nhưng một chế độ sinh hoạt lành mạnh như: không hút thuốc, kiểm soát căng thẳng, hạn chế rượu bia và các thực phẩm cay nóng… sẽ giúp vết loét chóng lành, giảm đau, phòng ngừa biến chứng.