HPV là một loại vi rút gây u nhú ở người, là bệnh lây truyền qua đường tình dục phổ biến nhất. Phần lớn những trường hợp nhiễm virus HPV sinh dục không có hại và tự lành, nhưng một số trường hợp có thể gây ung thư hoặc mụn cóc sinh dục. 

Tổng quan về Virus HPV

Virus HPV là tên viết tắt của Human Papilloma Virus – loại virus gây u nhú ở người. Có khoảng 100 loại HPV ảnh hưởng đến các bộ phận khác nhau của cơ thể. Khoảng 40 loại HPV có thể gây ra các bệnh về đường sinh dục bao gồm: âm hộ, âm đạo, cổ tử cung, dương vật, bìu cũng, như trực tràng và hậu môn,…

HPV có thể gây ra nhiều bệnh ung thư và bệnh về đường sinh dục nguy hiểm như: ung thư cổ tử cung, ung thư hậu môn, ung thư vòm vòm, ung thư dương vật, ung thư âm hộ, mụn cóc sinh dục,… Ngoài ra, người nhiễm virus thường không có triệu chứng nhưng vẫn có thể lây truyền cho người khác.

Hầu hết các ống vi rút HPV đều vô hại, không thể xuất hiện triệu chứng và có thể tự khỏi mà không cần điều trị. Tuy nhiên, vẫn có khoảng hơn 40 chủng vi-rút HPV, đặc biệt là 14 chủng vi-rút HPV nguy cơ cao có thể gây ra một số bệnh ung thư và bệnh về đường sinh dục nguy hiểm.

HPV lây nhiễm như thế nào?

HPV lây truyền qua đường tình dục. Có thể bị nhiễm HPV từ người bị nhiễm qua quan hệ bằng miệng, hậu môn và âm đạo. Bệnh hoàn toàn có thể lây sang người lành ngay cả khi người bệnh không có bất cứ biểu hiện hay triệu chứng nào của bệnh.

HPV không phụ thuộc vào số lượng người tình. Người bệnh vẫn có thể bị nhiễm HPV ngay cả khi chỉ quan hệ với một người. Nguy cơ nhiễm sẽ cao hơn không chỉ HPV mà còn các bệnh qua đường tình dục khác nếu bạn quan hệ với nhiều bạn tình.

Các triệu chứng của bệnh có thể không xuất hiện ngay lập tức. Có thể chỉ có biểu hiện sau nhiều năm quan hệ với người bị nhiễm. Vì vậy, không thể xác định chính xác bị nhiễm bệnh vào thời điểm nào.

HPV cũng có thể lây truyền từ mẹ sang con, nhưng điều này rất hiếm khi xảy ra.

HPV tồn tại trong cơ thể người bao lâu?

Virus tồn tại suốt đời trong cơ thể người bệnh ngay cả khi người bệnh không có biểu hiện bệnh hay đã được điều trị triệu chứng bệnh. Thông thường, cơ thể sẽ tự chống lại virus trước khi các vấn đề sức khỏe có thể xảy ra. Nhưng nếu không chống lại được thì virus sẽ biến những tế bào bình thường thành bất thường gây ra ung thư cho người bệnh.

Các chủng virus HPV phổ biến

Các chuyên gia y tế cho biết, phần lớn các chủng HPV gây ra mụn nhọt trên da ở các vị trí như cánh tay, ngực, bàn tay hoặc bàn chân. Các loại khác nhau được tìm thấy chủ yếu tại các niêm phong trong cơ thể. Các lớp lót lót này là các lớp bề mặt ẩm bao phía ngoài các cơ quan và các bộ phận của cơ thể như âm đạo, hậu môn, u ám, hầu gai. Các loại HPV được tìm thấy trên niêm mạc niêm mạc thường được gọi là HPV sinh dục. Các loại này không sống trên bề mặt da.

Các loại HPV lây truyền qua đường tình dục được chia thành hai nhóm, nguy cơ thấp và nguy cơ cao. Trong đó, có khoảng 14 loại HPV nguy cơ cao bao gồm HPV 16, 18, 31, 33, HPV 35, 39, 45, 51, 52, 56, HPV 58, 59, 66 và 68. Hai trong số này là HPV16 và HPV18 , là nguyên nhân đối với hầu hết các bệnh ung thư liên quan đến HPV.

HPV 16 và HPV 18

Hai chủng virus HPV 16 và HPV 18 là 2 chủng virus nguy cơ cao nhất và tác nhân dẫn đến nhiều bệnh ung thư nguy hiểm như: ung thư cổ tử cung, ung thư dương vật, ung thư vòm, ung thư hậu môn, … Các bệnh do vi rút HPV chủng 16, 18 thường không gây ra các triệu chứng bệnh điển hình trong giai đoạn sớm.

Đặc biệt, chủng HPV 16 và HPV 18 là căn nguyên của khoảng 70% trường hợp ung thư cổ tử cung trên toàn thế giới. Đây là bệnh ung thư rất nguy hiểm, có thể trở thành “án tử” nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân nhiễm HPV

Nhiễm HPV xảy ra khi virus xâm nhập vào cơ thể, thường là qua vết thương hở trên da. Trong khi đó, virus HPV sinh dục lây nhiễm qua quan hệ tình dục (bao gồm quan hệ tình dục ngả âm đạo, đường hậu môn và các tiếp xúc da kề da khác ở vùng sinh dục). 

Nếu bạn đang mang thai và bị nhiễm virus HPV dưới dạng mụn cóc sinh dục, em bé có nguy cơ cao bị nhiễm trùng. 

Mụn cóc có tính lây lan rất mạnh. Bạn sẽ dễ lây bệnh khi tiếp xúc trực tiếp với mụn cóc hoặc chạm vào vật thể có chứa virus HPV gây ra mụn cóc.

Những yếu tố nguy cơ lây nhiễm HPV bao gồm:

• Có nhiều bạn tình: Bạn càng có nhiều bạn tình, nguy cơ nhiễm HPV sinh dục của bạn càng cao. Không chỉ vậy, quan hệ tình dục với người có nhiều bạn tình cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Tuổi tác: Mụn cóc thông thường chủ yếu xảy ra ở trẻ em, còn mụn cóc sinh dục xảy ra phổ biến ở thanh thiếu niên và thanh niên.
• Hệ thống miễn dịch suy yếu: Những người có hệ miễn dịch suy yếu có khả năng nhiễm HPV cao hơn. Nguyên nhân làm suy yếu hệ miễn dịch có thể do HIV/AIDS hoặc các loại thuốc ức chế miễn dịch (thường được sử dụng sau khi cấy ghép nội tạng).
• Da bị tổn thương: Những vùng da bị hở hoặc có vết xước sẽ dễ phát triển mụn cóc thông thường hơn.
• Có sự tiếp xúc không an toàn: Chạm vào mụn cóc của người khác hoặc không mặc đồ bảo vệ trước khi tiếp xúc với các bề mặt có chứa virus HPV – chẳng hạn như vòi hoa sen công cộng, hồ bơi – có thể làm tăng nguy cơ nhiễm HPV.

Dấu hiệu nhiễm HPV ở cả nam và nữ giới

Trong hầu hết trường hợp nhiễm virus HPV ở nam và nữ giới, hệ miễn dịch sẽ tạo ra kháng thể để chống lại virus trước khi nó hình thành mụn cóc. Tuy nhiên, khi xuất hiện bệnh, các dấu hiệu nhiễm HPV sẽ khác nhau, tùy thuộc vào tuýp virus HPV và loại mụn cóc mắc phải:

• Mụn cóc sinh dục: Xuất hiện dưới dạng vết sưng nhỏ như súp lơ, không đau, tiết dịch và gây ngứa hoặc mềm khi chạm vào. Ở phụ nữ, mụn cóc sinh dục chủ yếu xuất hiện ở âm hộ, cũng có thể gặp ở gần hậu môn, trên cổ tử cung hoặc trong âm đạo. Ở nam giới, mụn cóc sinh dục hình thành trên dương vật và bìu hoặc xung quanh hậu môn.
• Mụn cóc thông thường: Đây là mụn cóc thường xuất hiện trên bàn tay và ngón tay dưới dạng những nốt sần sùi, gồ lên. Mụn cóc dạng này chỉ gây mất thẩm mỹ, nhưng đôi lúc cũng gây đau đớn hoặc chảy máu.
• Mụn cóc lòng bàn chân (mụn cóc Plantar): Đây là những mụn cóc cứng, sần sùi, thường xuất hiện ở gót chân hoặc lòng bàn chân, gây ngứa ngáy khó chịu cho người bệnh.
• Mụn cóc phẳng: Đây là những tổn thương có đầu phẳng, hơi nhô cao, có thể xuất hiện ở bất cứ đâu. Trẻ em thường bị ở mặt, phụ nữ bị ở chân, còn nam giới có xu hướng nổi ở vùng râu.

Virus HPV gây bệnh gì?

Virus HPV có thể tồn tại nhiều năm và âm thầm tiến triển, khó phát hiện. Việc tiếp xúc và lây nhiễm lâu dài với các tuýp virus HPV nguy cơ cao có thể gây ung thư ở các bộ phận của cơ thể nơi virus HPV xâm nhập vào tế bào, chẳng hạn như ở cổ tử cung, hầu họng (phần họng ở phía sau miệng, phía sau khoang miệng cũng bao gồm 1/3 sau của lưỡi, vòm miệng mềm, thành bên và thành sau của họng và amidan), hậu môn, dương vật, âm đạo và âm hộ. Tại các bộ phận, các tế bào ung thư có thể tiến triển bất thường, nhân lên một cách bất thường và hình thành các khối u ác tính.

Các bệnh ung thư nguy hiểm do virus HPV gây ra bao gồm:

Ung thư cổ tử cung

Ung thư cổ tử cung là loại ung thư xảy ra ở tế bào lót cổ tử cung – phần dưới của tử cung (dạ con), nối tử cung với âm đạo. Cổ tử cung được bao phủ một lớp mô mỏng được tạo thành từ các tế bào ở cổ tử cung. Ung thư bắt đầu khi các tế bào lót ở cổ tử cung phát triển không kiểm soát và lấn át các tế bào thường, tạo thành khối u trong cổ tử cung.

UTCTC là loại ung thư rất phổ biến ở nữ giới, đứng thứ 2 sau ung thư vú. 99,7% trường hợp UTCTC có sự hiện diện của virus HPV, phổ biến nhất là 2 týp virus HPV 16,18; kế tiếp là các tuýp HPV 31, HPV 33, HPV 45.

Ung thư âm đạo

Ung thư âm đạo xảy ra do các tế bào ở âm đạo phát triển vượt quá khả năng kiểm soát của cơ thể. Tế bào ung thư có thể xâm lấn và di căn xa tới các cơ quan bộ phận khác nhau của cơ thể (như phổi) và tiếp tục phát triển tại đó. Giống như ung thư âm hộ, 2 týp virus HPV là tác nhân chiếm đến 50-65% trường hợp bị ung thư âm đạo.

Ung thư âm hộ

Đây là loại ung thư xảy ra bề mặt ngoài của cơ quan sinh dục nữ. Âm hộ là vùng da bao quanh niệu đạo và âm đạo, bao gồm cả âm vật và môi nhỏ. Các hình thái ung thư âm hộ là khối u hoặc loét âm hộ gây đau hoặc/và ngứa. Tần suất mắc bệnh thấp hơn các loại ung thư phụ khoa khác.

Ung thư âm hộ gồm 2 loại: Ung thư tế bào vảy âm hộ và U sắc tố âm hộ. Hai týp virus HPV 16, 18 cũng là 2 tác nhân chính gây ung thư âm hộ và ung thư âm đạo (chiếm đến 50-65%), ngoài ra là các týp virus HPV nguy cơ cao khác.

Ung thư hậu môn

Ung thư hậu môn là các loại ung thư biểu mô tế bào vảy, ung thư tuyến, ung thư hạch, khối u ác tính hoặc ung thư biểu mô basaloid. Đây là một trong những bệnh ung thư nghiêm trọng nhất khi nam giới nhiễm HPV, gây ra bởi 2 týp virus HPV 16 và 18. Người có tiền sử có mụn cóc sinh dục thì nguy cơ mắc ung thư hậu môn rất cao.

Ung thư dương vật

Ung thư dương vật là loại ung thư hiếm gặp. Không cắt bao quy đầu và phơi nhiễm với virus HPV là yếu tố nguy cơ chính gây bệnh. Người có tiền sử sùi mào gà, thường là hệ quả của nhiễm virus HPV là khởi nguồn gây ung thư biểu mô tế bào vảy của dương vật cũng như ung thư cổ tử cung ở phụ nữ.

Virus HPV có thể được phát hiện trong 30 – 50% số trường hợp ung thư biểu mô dương vật. Có đến 30-90% nguyên nhân gây ung thư dương vật do hai týp virus HPV 16,18.

Ung thư vòm họng

Virus HPV, đặc biệt hai tuýp 16 và 18 là tác nhân liên quan đến 70% ca ung thư vòm họng. HPV có thể lây nhiễm vào miệng và cổ họng thông qua quan hệ tình dục và gây ra bệnh ung thư vòm họng (phía sau cổ họng, bao gồm cả lưỡi và amidan). Vắc xin HPV có thể bảo vệ cơ thể phòng nhiễm trùng virus HPV qua đường miệng, chặn nguy cơ các tổn thương vùng hầu họng.

Điều trị nhiễm HPV

Trong nhiều trường hợp, tình trạng nhiễm HPV sẽ tự khỏi mà không cần điều trị gì. Trên thực tế, khoảng 70 – 90% người nhiễm HPV được hệ thống miễn dịch loại bỏ virus khỏi cơ thể.

Khi cần điều trị, mục tiêu làm giảm triệu chứng bằng cách loại bỏ mụn cóc cũng như các tế bào bất thường trong cổ tử cung. Hướng điều trị thường là:

• Phẫu thuật lạnh: Làm đông lạnh mụn cóc bằng nitơ lỏng.
• Quy trình cắt bỏ phẫu thuật điện vòng (LEEP): Sử dụng một vòng dây đặc biệt để loại bỏ các tế bào bất thường.
• Đốt điện: Đốt mụn cóc bằng dòng điện.
• Liệu pháp laser: Sử dụng ánh sáng cường độ cao để tiêu diệt mụn cóc và các tế bào bất thường.
• Thuốc bôi: Bôi kem thuốc trực tiếp lên mụn cóc (lưu ý không sử dụng các phương pháp điều trị mụn cóc không được kê đơn trên bộ phận sinh dục).

Phòng ngừa HPV

Vacxin là cách phòng bệnh hiệu quả nhất hiện nay. Vacxin được tiêm cho người từ độ tuổi 11 đến 26 tuổi.

• Đối với phụ nữ: Vacxin được tiêm cho bé gái từ 11-12 tuổi nhưng cũng có thể sử dụng cho phụ nữ 26 tuổi mà chưa tiêm vacxin lần nào hoặc chưa tiêm đủ liều vacxin khi còn nhỏ.
• Đối với đàn ông: Vacxin được tiêm cho bé trai từ 11-12 tuổi đồng thời cũng có thể sử dụng cho đàn ông 21 tuổi nếu chưa tiêm vacxin lần nào hoặc chưa tiêm đủ liều vacxin khi còn nhỏ. Vacxin cũng được đề nghị với nam giới 26 tuổi nếu có quan hệ đồng giới hoặc hệ miễn dịch kém.

Quan hệ tình dục an toàn cũng là một cách để phòng bệnh. Dùng bao cao su đúng cách có thể giảm nguy cơ bị nhiễm HPV. Tuy nhiên, HPV cũng có thể đi vào cơ quan sinh dục ở những vùng bao cao su không thể che được. Việc làm này có thể giảm nguy cơ bị bệnh nhưng không thể triệt để.

Duy trì mối quan hệ một vợ-một chồng. Mối quan hệ lành mạnh và hạn chế tối đa bạn tình là cách phòng tránh HPV tốt.