Viêm gan A là bệnh gan do siêu vi viêm gan A (HAV) gây ra. Bệnh có liên quan chặt chẽ với việc dùng nước hoặc thực phẩm không an toàn, vệ sinh cá nhân kém và quan hệ tình dục không lành mạnh. Bệnh khiến các tế bào biểu mô gan bị tổn thương, làm ảnh hưởng đến hoạt động và chức năng gan.

Viêm gan A là bệnh gì?

Bệnh viêm gan A là bệnh do virus làm tổn thương tế bào biểu mô gan và suy giảm chức năng gan. Virus viêm gan A (Hepatitis A Virus – HAV) được truyền thông qua đường tiêu hóa, từ nguồn thức ăn và nước uống nhiễm bẩn.

Virus viêm gan A không gây ra viêm gan mạn tính, tình trạng viêm gan không kéo dài quá 6 tháng. Bệnh viêm gan A hoàn toàn có thể được điều trị khỏi sau 2-4 tuần. Các cách phòng bệnh viêm gan A cũng tỏ ra có hiệu quả trong việc làm giảm tỷ lệ mắc bệnh. Hiện nay đã có vaccine phòng bệnh viêm gan A hiệu quả và an toàn.

Nguyên nhân gây bệnh viêm gan A

Con đường lây bệnh viêm gan A chủ yếu lây qua đường tiêu hóa (đường phân – miệng), ít khi lây qua đường máu vì có rất ít virus viêm gan A tồn tại trong máu. Nguy cơ nhiễm viêm gan A có liên quan mật thiết về vấn đề vệ sinh kém, sinh hoạt trong môi trường ô nhiễm. Virus có thể sống hàng tháng trong môi trường bị ô nhiễm, đặc biệt là trong điều kiện vệ sinh không tốt. 

Một số nguyên nhân làm tăng nguy cơ nhiễm viêm gan A như:

• Thường xuyên du lịch hoặc lưu trú ở khu vực có tỷ lệ lưu hành virus viêm gan A cao.
• Ăn thức ăn, nước uống không vệ sinh, có mang virus viêm gan A.
• Ăn chung thức ăn, sử dụng chung đồ sinh hoạt cá nhân (vật dụng ăn uống, khăn mặt, khăn tắm, bàn chải đánh răng, xô, chậu…) với người mắc bệnh viêm gan A.
• Tiếp xúc gần với người nhiễm, kể cả khi người đó không có dấu hiệu hay triệu chứng.
• Viêm gan A cũng có thể cũng lây lan qua đường tình dục nếu tiếp xúc với vùng hậu môn của bất kỳ ai bị bệnh.
• Được truyền máu với máu có chứa virus (hiếm gặp).

Những triệu chứng của bệnh

Viêm gan A thường xuất hiện các triệu chứng sau 1 tháng. Các dấu hiệu và triệu chứng thường kéo dài chưa đầy hai tháng, nhưng cũng có thể kéo dài sáu tháng. Không phải tất cả mọi người với bệnh viêm gan A đều có triệu chứng rõ ràng. Điều này dễ dẫn đến sự lây nhiễm HAV trong cộng đồng.

Khi virus xâm nhập vào cơ thể, người bệnh sẽ có các biểu hiện:

• Vàng da
• Vàng tròng trắng mắt
• Phân nhạt màu, thường có màu xám
• Nước tiểu màu nâu sẫm
• Đau bụng
• Ngứa ngáy toàn thân.
• Sốt nhẹ
• Mệt mỏi
• Biếng ăn
• Buồn nôn, nôn mửa

Người lớn có dấu hiệu và triệu chứng bệnh rõ hơn trẻ em. Mức độ nghiêm trọng của bệnh và kết quả gây tử vong cao hơn ở các nhóm tuổi lớn hơn.

Trẻ em bị nhiễm bệnh dưới 6 tuổi thường không gặp phải các triệu chứng đáng chú ý và chỉ có 10% bị vàng da. Trong số trẻ lớn và người lớn, nhiễm trùng thường gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn, với vàng da xảy ra trong hơn 70% trường hợp. Viêm gan A đôi khi tái phát. Người vừa mới khỏi bệnh lại bị bệnh cấp tính. Tuy nhiên, những đối tượng này có khả năng tự phục hồi.

Biến chứng của viêm gan A

Mặc dù viêm gan A rất hiếm gây ra các vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe, nhưng không phải không xuất hiện, đặc biệt có nhiều khả năng xảy ra ở những người trên 50 tuổi. Trong những tình huống hiếm gặp, một số người có thể bị suy gan hoặc cần ghép gan.

• Suy gan: Tình trạng này thường xảy ra ở những người lớn tuổi, đã từng mắc một bệnh liên quan đến gan, có hệ thống miễn dịch yếu
• Hội chứng Guillain Barre xảy ra khi hệ thống miễn dịch của người bệnh tấn công hệ thống thần kinh. Điều này gây ra tình trạng yếu cơ, thậm chí là tê liệt. Người bệnh cần phải được điều trị trong bệnh viện để giảm bớt các triệu chứng và giúp phục hồi nhanh hơn. Bệnh nhân nhận được liệu pháp immunoglobulin liều cao và hỗn hợp protein được cung cấp thông qua IV để tăng cường hệ thống miễn dịch.
• Viêm tụy: là tình trạng tuyến tụy – một tuyến giúp tiêu hóa thức ăn và kiểm soát lượng đường trong máu, bị viêm. Bệnh nhân có thể phải ngừng ăn trong một vài ngày để cho tuyến tụy nghỉ ngơi. Nếu người bệnh có nguy cơ bị mất nước cần phải đến bệnh viện để truyền dịch qua IV.

Hầu hết mọi người sẽ phục hồi chức năng gan trong vòng 2 tháng. Sau khi hồi phục, người bệnh đó sẽ được miễn dịch cho đến hết đời.

Điều trị bệnh viêm gan A

Hiện nay vẫn chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu cho bệnh viêm gan A. Nếu nghĩ rằng mình đã tiếp xúc với virus viêm gan A, người bệnh nên đến gặp bác sĩ ngay để tiến hành tiêm vắc xin hoặc globulin miễn dịch viêm gan A để ngăn ngừa sự phát triển của bệnh.

Điều trị viêm gan A chủ yếu tập trung vào giảm thiểu các triệu chứng khó chịu do bệnh gây ra. Cơ thể sẽ tự loại bỏ virus, đa số người bệnh sẽ khỏi bệnh và phục hồi trong vòng 6 tháng sau khi nhiễm bệnh.

Trong nhiều trường hợp bệnh viêm gan siêu vi A có thể tự khỏi nếu sức đề kháng của cơ thể cao, gan vẫn hoạt động tốt, tuy vậy, có khoảng 10% trường hợp rơi vào mãn tính. Khi ấy, virus viêm gan A tấn công kích hoạt tế bào Kupffer (một loại đại thực bào nằm trong xoang gan, chuyên ăn các loại virus, vi khuẩn, kí sinh trùng, hồng cầu già chết… tạo phản ứng miễn dịch) hoạt động quá mức từ đó phóng thích ra các chất gây viêm làm tổn thương gan nghiêm trọng, có thể dẫn đến suy gan, hôn mê gan, gây tử vong.

Những điều người bệnh cần làm:

• Tập trung nghỉ ngơi: Khi nhiễm virus viêm gan A, bệnh nhân thường cảm thấy vô cùng mệt mỏi, uể oải. Chính vì thể, bệnh nhân không nên lao động nặng, mà cần nghỉ ngơi tuyệt đối cho đến khi thể trạng sức khỏe tốt dần lên. 
• Chăm sóc làn da: Khi nhiễm viêm gan A, một số bệnh nhân xuất hiện triệu chứng ngứa da dữ dội. Phương pháp khắc phục tình trạng này như sau: Để bệnh nhân nghỉ ngơi trong không gian sạch sẽ, thoáng mát, nên để bệnh nhân mặc quần áo rộng rãi, có chất liệu mềm mại, thấm hút, không nên tắm nước quá nóng. 
• Nạp đủ calo cho cơ thể: Bệnh nhân viêm gan A thường có cảm giác chán ăn, ăn không ngon miệng. Tuy nhiên, đây lại chính là thời điểm cơ thể phải ăn nhiều hơn, bổ sung đa dạng dinh dưỡng để cung cấp năng lượng cho cơ thể. Thay vì uống nước lọc, có thể cho bệnh nhân uống sữa hoặc nước ép hoa quả để bổ sung dưỡng chất. Lưu ý, nên chọn những thực phẩm dễ ăn, dễ tiêu hóa mà vẫn đảm bảo dinh dưỡng cho người bệnh, chẳng hạn như súp, cháo,…
• Nên chia thành nhiều bữa nhỏ: Thay vì chỉ ăn các bữa chính với lượng thức ăn quá nhiều, bạn hãy chia thành nhiều bữa nhỏ để bệnh nhân dễ ăn hơn, không bị áp lực quá lớn mỗi khi đến bữa ăn, đặc biệt là giảm cảm giác buồn nôn, khó chịu khi phải ăn quá nhiều. Hơn nữa việc chia nhỏ các bữa ăn cũng rất tốt cho hệ tiêu hóa. 
• Tránh uống rượu bia và sử dụng chất kích thích: Khi gan đang bị tổn thương, người bệnh lưu ý kiêng tuyệt đối rượu bia và một số chất kích thích khác để tránh tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.

Phòng ngừa bệnh viêm gan A

Tiêm vắc-xin phòng bệnh

Tiêm vắc-xin là cách phòng chống viêm gan A tốt nhất. Tiêm vắc-xin hoặc thuốc globulin miễn dịch viêm gan A có thể giúp bạn không bị bệnh. Vắc-xin có hiệu quả đến khoảng 95% ở những người trưởng thành khỏe mạnh và có thể làm việc hơn 20 năm. Nó có hiệu quả khoảng 85% ở trẻ em và có thể kéo dài 15 đến 20 năm. Điều này chỉ có thể có hiệu quả khi bạn tiêm vắc-xin ngay sau khi tiếp xúc với vi-rút. Vắc-xin được tiêm trong 3 liều riêng biệt.

Nếu bạn tiếp xúc với người bị viêm gan A, bạn nên được tiêm globulin miễn dịch trong vòng 2 tuần. Những trường hợp sau đây, nên được tiêm vắc-xin:

• Khách du lịch đến các khu vực trên thế giới bị nhiễm viêm gan A cao hơn
• Trẻ sơ sinh từ 6 đến 11 tháng tuổi đi du lịch quốc tế
• Đàn ông có quan hệ tình dục với những người đàn ông khác
• Những người có vấn đề đông máu
• Những người tiêm chích ma túy bất hợp pháp
• Bất cứ ai bị bệnh gan lâu dài

Ngoài ra, để hạn chế khả năng lây nhiễm viêm gan A, bạn cũng nên:

• Rửa tay kỹ bằng xà phòng và nước ấm trước khi ăn uống và sau khi đi vệ sinh
• Ăn chín, uống sôi, hạn chế ăn ngoài
• Tự gọt vỏ và rửa sạch tất cả các loại trái cây và rau quả tươi trước khi ăn.

Viêm gan A là căn bệnh dễ lây lan và có khả năng dẫn đến các biến chứng nguy hiểm. Do đó, việc thăm khám và điều trị sớm khi có biểu hiện hoặc nghi ngờ nhiễm HAV là rất quan trọng.