Mất ngủ là tình trạng giấc ngủ không đảm bảo về thời gian hoặc chất lượng của giấc ngủ. Tình trạng này gây ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và tinh thần của bạn. Nếu các phương pháp tự nhiên không mang lại hiệu quả thì việc sử dụng các loại thuốc giúp ngủ ngon sẽ được các bác sĩ chỉ định. Vậy thuốc ngủ bao gồm những loại nào?

Thuốc ngủ là biện pháp được bác sĩ chỉ định trong nhiều trường hợp

Mất ngủ gây ảnh hưởng gì tới sức khỏe?

Người bị mất ngủ sẽ cảm thấy lờ đờ, mệt mỏi, đau đầu, thiếu sức sống, mất tập trung, nhớ trước quên sau, giảm hiệu suất công việc…

Nếu bị mất ngủ lâu dài, đây sẽ là tiền đề cho hàng loạt bệnh lý khác đang chực chờ sẵn và gây hệ lụy cho sức khỏe toàn thân:

• Rối loạn tâm lý, cảm xúc: bị bệnh lâu ngày sẽ khiến người bệnh xoáy vào vòng luẩn quẩn suy nghĩ tiêu cực, hay lo âu, luôn cảm thấy cô đơn, dần dần bị trầm cảm, thần kinh suy nhược, giao tiếp xã hội kém.
• Làm teo não, tăng nguy cơ đột quỵ: một công bố trên Tạp chí Neuroscience (Mỹ) cho thấy, tình trạng này sẽ làm teo não đến 25%. Đặc biệt, đối với người trẻ, nguy cơ đột quỵ sẽ tăng lên gấp 8 lần so với người bình thường.
• Dễ béo phì: tình trạng này làm thay đổi hoạt động não bộ, khiến người ta nhanh thấy đói và thường xuyên thèm ăn, đặc biệt là thực phẩm nhiều chất béo.
• Da xấu đi nhanh chóng: khi không đủ giấc, cơ thể sẽ tăng tiết hormone cortisol, phá vỡ cấu trúc collagen khiến làn da kém mịn màng, săn chắc. Từ đó, da trở nên khô, tối màu, sạm nám và chảy xệ. Ngoài ra, bệnh còn khiến tình trạng viêm da cơ địa, vảy nến và viêm da kích ứng trở nên nghiêm trọng hơn.
• Suy giảm sinh lý: tạp chí của Hiệp hội Y Học Hoa Kỳ (JAMA) từng công bố nghiên cứu cho thấy, tác hại nghiêm trọng nhất chính là làm giảm đáng kể nồng độ testosterone trong cơ thể nam giới. Testosterone thấp khiến sinh lý đấng mày râu sụt giảm với các biểu hiện như giảm ham muốn, rối loạn cương dương, xuất tinh sớm…
• Nguy cơ bệnh ung thư: giấc ngủ ít và hay gián đoạn khiến nguy cơ ung thư cao hơn, đặc biệt là ung thư đại tràng và ung thư vú.
• Đe dọa hệ tim mạch: thường xuyên bị bệnh mất ngủ hoặc ngủ không liền mạch sẽ khiến hệ thần kinh căng thẳng, hoạt động quá tải, tạo áp lực cho tim, nhịp tim và huyết áp tăng cao. Theo nghiên cứu được đăng trên Tạp chí Tim mạch châu Âu, tình trạng mất ngủ làm tăng 48% nguy cơ tử vong do tim và các bệnh mạch vành.

Các loại thuốc giúp ngủ ngon

Thuốc ngủ theo đơn

Các thuốc ngủ ngon kê theo đơn hoạt động bằng cách tác động trên các thụ thể trong não để làm ức chế hệ thống dẫn truyền thần kinh

Thuốc an thần gây ngủ Benzodiazepines

• Benzodiazepines là nhóm thuốc giúp ngủ ngon lâu đời hiện vẫn còn được sử dụng với các đặc tính giải lo âu, an thần, giãn cơ và có tác dụng gây ngủ. Các thuốc nhóm benzodiazepins được cho là có nguy cơ gây lệ thuộc cao hơn các thuốc an thần gây ngủ khác đặc biệt là khi sử dụng trên 4 tuần. Nhóm thuốc này chủ yếu để điều trị rối loạn lo âu. Một số thuốc trong nhóm benzodiazepins đã được phê duyệt để điều trị mất ngủ tại Mỹ bao gồm estazolam, flurazepam, quazepam, temazepam và triazolam. Tuy nhiên vì các vấn đề tác dụng phụ, tình trạng lệ thuộc hoặc ngộ độc thuốc khi không sử dụng đúng cách và đúng liều lượng nên các thuốc nhóm benzodiazepines không phải là lựa chọn đầu tay trong điều trị mất ngủ. Cần phải sử dụng thuốc dưới sự chỉ định của bác sĩ.

Thuốc an thần gây ngủ không chứa Benzodiazepine (Z-drugs)

• Một số loại thuốc mới không có cấu trúc hóa học giống thuốc benzodiazepine, nhưng tác động trên cùng một khu vực trong não. Nhóm thuốc giúp ngủ ngon này có ít tác dụng phụ và ít nguy cơ bị lệ thuộc hơn so với benzodiazepines. Các loại thuốc ngủ bao gồm zaleplon, zolpidem và eszopiclone đã được thử nghiệm để sử dụng lâu dài khoảng 6 tháng. Tuy nhiên thực tế cho thấy rằng, những bệnh nhân sử dụng các thuốc Z-drugs cũng có nguy cơ lệ thuộc thuốc và một số tác dụng phụ khác như choáng váng, khô miệng, táo bón,… Không nên tự sử dụng thuốc quá 4 tuần và cần phải tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa trước khi sử dụng.

Thuốc đồng vận thụ thể Melatonin

• Ramelteon là loại thuốc bổ thần kinh giúp ngủ ngon hoạt động tương tự hormone melatonin điều hòa giấc ngủ. Loại thuốc này có ít rủi ro gây lệ thuộc về thể chất nhưng vẫn có tác dụng phụ. Tác dụng phụ phổ biến nhất của thuốc là chóng mặt, có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng trầm cảm, mất ngủ trong một số trường hợp. Lưu ý, người bị tổn thương gan không nên dùng thuốc này.

Những loại thuốc ngủ thường được bác sĩ kê đơn:

• Seduxen
• Diazepam
• Stilnox
• Xanax
• Lexomil
• Rivotril
• Bromalex,…

Lexomil là dòng thuốc ngủ được bác sĩ kê đơn cho bệnh nhân

Thuốc ngủ không kê đơn

Các loại thuốc gây ngủ không kê đơn thường là:

• Nhóm thuốc kháng histamin
• Diphenhydramine
• Doxylamine.

Thuốc kháng histamin gây buồn ngủ thường sử dụng chỉ là giải pháp ngắn hạn. Mặc dù không gây nghiện, nhưng cơ thể sẽ sớm làm quen với tác dụng của thuốc khiến thuốc kém hiệu quả hơn trong việc gây buồn ngủ theo thời gian. Khi sử dụng thuốc lâu dài, bạn có thể gặp tác dụng phụ là hay quên và đau đầu. Các thuốc này cũng không được khuyến cáo trong điều trị mất ngủ, do đó, bạn không nên tự ý sử dụng thuốc mà không có sự hướng dẫn của bác sĩ.

Thuốc ngủ thảo dược

Melatonin

• Khi bắt đầu trời tối, não sẽ sản sinh ra một loại hormone gọi là melatonin. Chất này giúp điều chỉnh chu kỳ ngủ – thức bằng cách báo hiệu cơ thể rằng đã gần đến giờ đi ngủ. Não tạo ra ít melatonin hơn khi trời sáng và nhiều hơn khi trời tối, lượng melatonin đạt đỉnh là vào khoảng giữa đêm và giảm dần khi trời sáng. Tuổi tác cũng có tác động đến việc sản xuất melatonin và một người càng lớn tuổi sẽ càng tạo ra ít melatonin hơn.

Nhiều loại thuốc giúp ngủ ngon có chứa melatonin sẽ mang lại hiệu quả đối với những người bị rối loạn giấc ngủ nhịp sinh học. Đây là tình trạng khiến người bệnh gặp khó khăn trong việc đi ngủ và thức dậy vào đúng thời điểm cần thiết. Mặc dù ít tác dụng phụ (có thể gặp đau đầu, chóng mặt,…), tuy nhiên hiện nay melatonin chỉ được xem như một loại thực phẩm chức năng có tác dụng hỗ trợ giấc ngủ và được sử dụng với sự hướng dẫn của bác sĩ trên một số trường hợp nhất định.

Cây nữ lang

• Cây nữ lang (Valerian) là một loại thực vật được sử dụng để cải thiện giấc ngủ ngon, giảm lo lắng và hỗ trợ thư giãn. Cây nữ lang được sử dụng làm thuốc ngủ thảo dược bào chế dưới dạng viên nén, viên nang, chiết xuất từ nữ lang và trà. Một số nghiên cứu lâm sàng cho thấy việc dùng cây nữ lang có thể cải thiện hiệu quả về chất lượng giấc ngủ ở những người bị mất ngủ.

Hoa cúc la mã (Chamomile)

• Trà hoa cúc được coi là thuốc ngủ thảo dược nhờ đặc tính an thần nhẹ nhàng, tuy nhiên loại trà này có thể gây ra phản ứng ở những người bị dị ứng thực vật hoặc phấn hoa. Để sử dụng loại hoa này giúp ngủ ngon, bạn chỉ cần đun sôi nước, bỏ túi trà vào bình, đậy nắp lại, ủ trong 10 phút rồi sau đó thưởng thức.

Tryptophan

• Tryptophan là một axit amin cơ bản được sử dụng trong việc hình thành serotonin hóa học – chất trong não giúp cho cơ thể bạn ngủ. L-tryptophan là sản phẩm phụ phổ biến của tryptophan mà cơ thể có thể thay đổi thành serotonin. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng L-tryptophan giúp bạn ngủ nhanh hơn. Tryptophan có nhiều trong chocolate, yến mạch, chà là khô, sữa, sữa chua, thịt đỏ, trứng, cá, gia cầm…

Kava Kava

• Đây là một loại chiết xuất được làm từ Piper methysticum, một loài cây có nguồn gốc ở các hòn đảo phía tây Thái Bình Dương. Kava Kava đã được chứng minh có công dụng cải thiện giấc ngủ ở những người bị mất ngủ liên quan đến căng thẳng. Tuy nhiên, Kava có thể gây tổn thương gan, vì vậy bạn chỉ nên dùng khi có sự giám sát của bác sĩ.

Những tác dụng phụ mà thuốc ngủ mang lại

Tất cả các loại thuốc ngủ theo đơn đều có tác dụng phụ và triệu chứng sẽ khác nhau tùy thuộc vào loại thuốc cụ thể, liều lượng và thời gian dùng thuốc. Các tác dụng phụ thường gặp như buồn ngủ nhiều kéo dài, ngầy ngật, nhức đầu, đau cơ, táo bón, khô miệng, khó tập trung, chóng mặt, mất ngủ… Một số tác dụng phụ nghiêm trọng khác có thể xảy ra như:

• Đề kháng thuốc: Khi bạn sử dụng thuốc giúp ngủ ngon trong khoảng thời gian dài sẽ dẫn đến tình trạng đề kháng thuốc. Khi đó, bạn phải dùng liều cao hơn để thuốc có tác dụng nên sẽ dẫn đến nhiều tác dụng phụ hơn và lâu dần có thể không còn hiệu quả nữa. Do đó việc sử dụng đúng thời điểm, liều lượng và thời gian cho phép rất quan trọng.
• Lệ thuộc thuốc: Một số loại thuốc gây ngủ có khả năng gây nghiện (tình trạng lệ thuộc thuốc) chẳng hạn như nhóm thuốc benzodiazepines. Do đó, khi bạn sử dụng thuốc không đúng chỉ định, lạm dụng thuốc, dùng liều cao, thời gian dài mà không có chỉ định của bác sĩ thì nguy cơ lệ thuộc thuốc rất dễ xảy ra. Khi đó, bạn sẽ gặp khó khăn trong việc ngừng sử dụng thuốc.
• Triệu chứng cai nghiện: Khi sử dụng thuốc trong một thời gian dài, như trên 4 tuần đối với nhóm thuốc Benzodiazepines, nếu dừng thuốc đột ngột, bạn sẽ dễ gặp phải các triệu chứng như lúc cai nghiện, có thể kể đến như buồn nôn, đổ mồ hôi, run rẩy,dị cảm, lo âu,… một số trường hợp nặng còn có thể gặp sảng do cai thuốc… Do đó hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để có hướng dẫn giảm liều từ từ và ngưng thuốc một cách phù hợp.
• Tương tác thuốc: Thuốc ngủ có khả năng tương tác với các loại thuốc khác, đặc biệt là với thuốc giảm đau theo đơn và thuốc an thần.
• Tái phát triệu chứng mất ngủ: Khi bạn ngừng uống thuốc gây ngủ, triệu chứng đôi khi có thể trở lại và trầm trọng hơn trước. Đặc biệt khi chỉ được điều trị triệu chứng mà các rối loạn tâm thần là nguyên nhân gây nên tình trạng mất ngủ bị bỏ qua và không được điều trị.
• Ẩn chứa vấn đề tiềm ẩn: Việc sử dụng thuốc giúp ngủ ngon gây khó khăn trong việc chẩn đoán các căn bệnh tiềm ẩn khác, trong đó có rối loạn giấc ngủ, các rối loạn tâm thần như trầm cảm, lo âu,….

Phương pháp cải thiện giấc ngủ

Vệ sinh giấc ngủ (hay còn gọi là Sleep hygiene): Là những hành vi, thói quen, môi trường được khuyến nghị để thúc đẩy giấc ngủ đạt chất lượng tốt hơn. Một số phương pháp vệ sinh giấc ngủ như sau:

• Tạo lịch ngủ khoa học bằng cách “huấn luyện” bản thân lên giường và dậy vào một giờ nhất định. Thời gian ngủ lý tưởng là trước 23h và dậy lúc 5-6h sáng.
• Không gian ngủ cần được đảm bảo mát mẻ, sạch sẽ, tối và yên tĩnh nhất có thể. Nhiệt độ trong phòng ngủ nên duy trì ở mức 25-26 độ C. Trước khi đi ngủ 2 tiếng, bạn nên giảm ánh sáng trong nhà bằng cách bật đèn mờ hoặc dùng đèn bàn thay vì đèn trần. Nên thay gioăng cửa cách âm nếu có tiếng ồn làm gián đoạn giấc ngủ của bạn mỗi lúc đêm về.
• Một số thực phẩm có thể gây rối loạn giấc ngủ, bao gồm trà, cà phê, bia rượu, nước tăng lực,… cần hạn chế sử dụng trước giờ đi ngủ. Tránh ăn quá no và khó tiêu trong vòng 3-4 tiếng trước khi lên giường.
• Các hoạt động có thể thực hiện để giảm kích thích sinh lý trước khi đi ngủ gồm: Thiền, yoga, đọc sách, nghe nhạc, tắm nước ấm. Trường hợp vẫn khó ngủ khi đã nằm trên giường, có thể thử ra khỏi giường và làm một cái gì đó như đọc sách, sang phòng khác ngủ,… Không nên sử dụng điện thoại, tivi, máy tính vì chúng sẽ làm tình trạng khó ngủ nặng nề hơn.
• Kiểm soát stress, có suy nghĩ tích cực, lạc quan trước mọi vấn đề không hay xảy đến là một điều quan trọng để giấc ngủ đến tốt hơn. Trường hợp khó kiểm soát được, cần tìm hiểu các loại thuốc, các sản phẩm hỗ trợ chữa bệnh.
• Một số thuốc chữa bệnh hiện nay bao gồm thuốc ngủ, thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm thường được kê cho người bị mất ngủ mãn tính. Lưu ý, không tự ý sử dụng các loại thuốc trên khi chưa có chỉ định của bác sĩ vì chúng có thể để lại nhiều hậu quả khó lường (gây nghiện và nguy cơ tác dụng phụ).
• Một số loại thảo dược có tác dụng tốt trong việc hỗ trợ chữa bệnh như tâm sen, lạc tiên, đinh lăng, hoa cúc… Người dùng có thể tham khảo để chế biến thành các loại trà, nước uống, món ăn giúp ngủ ngon.
• Đặc biệt, có thể sử dụng sản phẩm có chứa Blueberry và Ginkgo Biloba – 2 tinh chất được chứng minh có tác dụng chống gốc tự do vượt trội. Đây là một cách hiệu quả trong việc hỗ trợ chữa trị mất ngủ, giúp cải thiện giấc ngủ an toàn lâu dài.

Hầu hết các tác dụng phụ của thuốc ngủ có đều do lạm dụng thuốc hay dùng thuốc quá liều. Do đó, bạn nên sử dụng thuốc đúng liều lượng và tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.